Alfred in Chili

We zijn nu al weer een paar dagen in Nederland... tijd voor een terugblik op 5 jaar Chili. Wat is er in die tijd allemaal veranderd? Nu ik weer wat in Assen rondrijd, moet ik natuurlijk meteen het verkeer in Santiago noemen. Sinds 2014 is het alleen maar gekker geworden op de weg. Steeds meer mensen kunnen een auto betalen en die auto's passen al lang niet meer op het wegennet. Dus worden allerlei trucs bedacht om de capaciteit van de wegen optimaal te benutten. Zo hebben we weefvakken mogen verwelkomen en meerbaans rotondes. Natuurlijk werkt dat in het begin voor geen meter, omdat mensen niet meteen begrijpen hoe ze het weefvak of de meerbaans rotonde moeten gebruiken. De rotonde bij ons in de buurt stond dus meerdere keren helemaal vast. Maar goed, het is gewoon even wennen voor iedereen. De echte oplossing is natuurlijk om mensen úit de auto krijgen, maar dat lukt nog amper. In 2014 was Chili nog een land wat met de rug naar de rest van de wereld stond. Er was veel onbegrip voor andere culturen en gebruiken. Ik heb heel vaak moeten uitleggen waarom ik dingen op een bepaalde manier deed, want "zo hoort het toch niet". Ik merkte ook dat ik als buitenlander een rariteit was, regelmatig werd je aangestaard in de metro of de bus. In de afgelopen vijf jaar werd het voor Chilenen steeds goedkoper om naar het buitenland te vliegen en kwamen er steeds meer toeristen en immigranten naar Chili. Ook het internet helpt natuurlijk mee, vooral omdat steeds meer Chilenen Engels spreken. Je merkt daardoor dat het land zich opent: men vindt het normaler dat er ook andere culturen en gebruiken zijn en staat daar meer voor open. Het is daarmee ook steeds makkelijker om als buitenlander in Chili te leven, al is er natuurlijk nog steeds veel te winnen. Last but not least: voetbal! Kort voor mijn komst naar Chili ontpopte zich een gouden generatie voetballers. Al op het WK van 2014 legden Sanchez, Vidal, Bravo en consorten Brazilië het vuur aan de schenen. Maar waar Nederland na het WK diep wegzakte, ging Chili verder: in 2015 werd Chili in eigen land voor het eerst in de geschiedenis Zuid-Amerikaans kampioen! Ik had kaartjes voor de finale en ik heb nog nooit zoiets meegemaakt... drie uur van tevoren zaten al 50.000 supergespannen fans in het stadion. Na de winnende penalty tegen Argentinië barstte een prachtig volksfeest los, iedereen stond op straat te dansen, volwassen mannen vielen huilend in elkaars armen, alle clichés bij elkaar. En een jaar later werd ook het Amerikaans kampioenschap in de wacht gesleept, weer tegen Argentinië na penalty's, en weer met een groot feest erna. Wat een weelde! Helaas was dat het ook... de daaropvolgende kwalificatie voor het WK ging hartstikke mis en niet Chili, maar Peru ging naar het WK 2018. Ik dacht als Nederlander in Chili twee kansen op een leuk WK te hebben, maar dat ging dus twee keer faliekant mis. De eerste toppers haken nu af bij het Chileense elftal, dus Chili zit nu middenin de crisis waar Oranje twee jaar geleden zat. We hopen maar dat ook Chili zich weer zo weet te herstellen als Oranje momenteel doet! In de studio bij De Wereld van BNNVARA mocht ik er meer over vertellen.

Nog twee blogs, dus we gaan van de geschiedenis naar het nu. De vreemdste historische verhalen vind je als Nederlander natuurlijk rondom de koloniale tijd: het perspectief van een gekoloniseerd land geeft je een ander beeld van die periode. Het is eigenlijk vooral erg jammer die kolonisatie. Want wat een kaalslag heeft het opgeleverd. Dat kun je goed zien in het beroemde Chileense museum "Museo Precolombino", letterlijk vertaald het "Voor-Columbus-Museum". Wat een verscheidenheid van volken en gebruiken bestond er in Chili voordat de Spaanse legers daar vakkundig overheen gewalst zijn. De eerste kolonisators van Chili waren overigens niet eens de Spanjaarden, maar de Inca's, vanuit Peru. Zij kwamen tot de rivier de Maule en kregen het daar aan de stok met de Mapuches. Dat bleek een slecht idee, het is de Inca's nooit gelukt om de Mapuches te verslaan. Daarna kwamen de Spanjaarden, met Diego de Almagro in 1535 en Pedro de Valdivia 1540. Die laatste kwam tot de rivier Bio-Bio en liep daar ook vast op de Mapuches. De Mapuches hebben Pedro de Valdivia gevangen en vermoord. En laat ik even aanhaken bij de Game of Thrones hype: Volgens de legendes hebben de Mapuches Pedro de Valdivia vermoord door hem gesmolten goud te laten drinken. Viserys Targaryen heeft in Pedro de Valdivia dus een lotgenoot. Voordat hij vermoord werd heeft Pedro de Valdivia behoorlijk wat bereikt: hij stichtte de steden Santiago, Concepción, Valparaíso en Valdivia. Met zijn opvolgers heeft hij het Encomiendasysteem (met de fameuze haciendas) geïnstalleerd, feitelijk een systeem van grootgrondbezitters. De grote verschillen tussen arm en rijk van nu in Chili hebben hun wortels in dit systeem. En een bijzonder onderdeel van de historie: ook de Nederlanders waren hier in Chili! Zowel in 1600 en 1642 kwamen er Nederlandse schepen, nota bene gestuurd door een samenwerking van de WIC en de VOC. Omdat Nederland toen middenin de tachtigjarige oorlog zat en Spanje die financierde met zilver uit Zuid-Amerika, was het idee om in Chili zoveel mogelijk rotzooi te schoppen, de Spaanse activiteiten te ontregelen en ook zelf op zoek te gaan naar zilver en goud. Eerst kwam Sebastian de Cordes en later Hendrik Brouwer, een van de beste kapiteins van die tijd. De Nederlanders brachten het tot het eiland Chiloe, waar ze samen met de Mapuches onrust gingen stoken bij de Spanjaarden. Dat leverde geen structurele aanwezigheid op, want toen duidelijk werd dat de Nederlanders zelf ook achter zilver en goud aanzaten, werden ze er bij kop en kont weer uitgegooid door de Mapuches. In 1810 riep Chili (toen het gebied ten noorden van de rivier Bio-Bio) de onafhankelijkheid uit. Vervolgens heeft men zelf de oorlog tegen de Mapuches doorgezet en eigenlijk speelt deze strijd om land en rechten nog steeds. Daarna moest het diepere Zuiden bevolkt worden, daarvoor zijn veel Duitse kolonisten uitgenodigd. Dat zie je in die regio's nog steeds terug. Daarnaast kreeg Chili zelf ook imperialistische trekjes. Dat zie je bijvoorbeeld bij de Salpeteroorlog, waarbij delen van Peru en Bolivia werden veroverd, en bij de annexatie van Paaseiland. Vooral in het uiterste Zuiden, waar de Chilenen begin 1900 aankwamen, hebben ze verschillende volken compleet uitgeroeid. Wat dat betreft is Chili wel vergelijkbaar met de VS: van een kolonie naar een kolonisator. Een leuk feitje om mee af te sluiten: Sebastian de Cordes en zijn mannen werden tijdens hun samenwerking door de Mapuches ook voorzien van levensmiddelen. Daarbij zaten ook aardappelen. Zij zijn daarmee de eerste Nederlanders ooit die aardappelen hebben gegeten. Zo zie je maar weer: al het goede komt uit Chili! Op de radio bij "De Wereld van BNNVARA" mocht ik er meer over vertellen.

Met het regelen van de laatste zaken hier in Chili kom ik natuurlijk ook weer in aanraking met de Chileense bureaucratie. Wie denkt dat Nederland een bureaucratisch land is, is nog nooit in Chili geweest. Natuurlijk, Chili is niet corrupt en dat is fantastisch. Maar die corruptie wordt vooral voorkomen met bureaucratie en dat voelt regelmatig als wat teveel van het goede. In het dagelijks leven kom je hier om in de regels en procedures en van iedere handeling krijg je een bonnetje of bewijsje. Voor de internationale verhuizing moesten wij bijvoorbeeld eerst naar de notaris om een "Salvoconducto" aan te vragen: een bewijs dat jij inderdaad de eigenaar van de spullen bent en mag verhuizen. Daarvoor moet je huurcontract, gasrekening en allerlei dat soort documenten overleggen. Bij de gemiddelde notaris zit je bovendien zomaar 3 uur te wachten, dus dit soort regeltjes kosten je veel tijd. De formele communicatie over dit soort zaken is ook best pittig. Ik kan me ondertussen prima redden in het Spaans, maar regelmatig krijg ik juridische brieven waar ik echt niets van begrijp. Het regent dan passieve vormen, ultralange zinnen en dubbele ontkenningen. Dat moet toch simpeler kunnen. Als buitenlander én ZZP'er val je ook vaak net buiten de normale regels. Dat is in Chili extra vervelend, omdat de meeste medewerkers niet "ik weet niet hoe dat moet" zeggen, maar "dat kan niet". Zo moet je hier als buitenlander opnieuw afrijden en daarvoor moet je een basisschooldiploma laten zien. Als je uitlegt dat je dat in Nederland niet krijgt, maar dat je wel diploma's van middelbare school en de universiteit hebt, is dat tóch vaak niet voldoende en wordt je teruggestuurd. Dan is het vaak een kwestie van nog een keer proberen, net zolang tot je iemand treft die wel weet hoe die uitzondering afgehandeld moet worden. Met name in het visumtraject zijn de wachttijden tegenwoordig erg lang. Daarbij valt op dat ook hun probleem min of meer jouw probleem wordt. Zo krijg je per brief een tijdelijke verblijfsstatus die zes maanden geldig is, maar als de overheid voor die tijd niet met een besluit komt moet jij zélf met je brief naar hun kantoor om een verlenging aan te vragen. Het vreemdste geval voor mij was de APK-keuring van mijn auto. Ik verwachtte dat er wellicht wat kleine werkzaamheden nodig waren, zoals het richten van de koplampen. Maar de auto werd volledig afgekeurd omdat het nummer van motor en chassis verschillend waren. Dat bleek vervolgens een registratiefout in het systeem. In de tweede versie van het keuringsrapport stond nog de naam van de vorige eigenaar. In de derde versie klopten merk en model niet. Na 4 rapporten en meerdere uren heen en weer praten kon ik eindelijk weer op pad. Het mooiste was dat de kleine werkzaamheden nooit besproken zijn, dat vonden ze niet zo nodig. Het gaat overigens langzaam beter hier: je kunt steeds meer zaken online regelen (zoals overheidsaktes), afspraken online boeken (voor je visum) en je kunt zelfs klachten over je buurt al via een app melden. We zijn dus op de goede weg, maar er is nog veel te doen! Op de radio bij "De Wereld van BNNVARA" mocht ik er meer over vertellen.

Protesteren zit de Chilenen wel redelijk in het bloed, het lijkt soms alsof iedereen ontevreden is. Toch springt er één categorie uit: de studenten. En hun ontevredenheid is ook wel te begrijpen. De politiek werkt hier vrij simpel: er is een links en een rechts blok van partijen en een president mag maar één termijn zitten, maar kan na de volgende termijn wel weer mee doen. Je ziet dus veel dat de ex-president ook weer de nieuwe president wordt en presidenten dus om en om regeren. Zo zijn de afgelopen vier presidenten hier Bachelet, Piñera, Bachelet en nu Piñera. Je ziet daardoor regelmatig dat het beleid van de voorganger weer wordt teruggedraaid. Dat is nu ook bij de studenten aan de hand: Bachelet wordt onder andere verkozen vanwege haar belofte van gratis universitair onderwijs. Zij was een mooi end op weg, maar Piñera draait die wijzigingen nu weer terug. En dat is redelijk bizar, want Chili is één van de duurste landen ter wereld qua onderwijskosten, terwijl het gemiddelde inkomen helemaal niet in de wereldtop zit. Voor een studie van je kind ben je hier zomaar het gemiddelde inkomen kwijt... en waar moet je dan van eten? Daarnaast zijn er het afgelopen jaar veel problemen aan de oppervlakte gekomen over seksisme. Zo zijn de boeken meestal van mannelijke auteurs, hebben de "beste" opleidingen veelal mannelijke professoren én studenten en worden er veel vrouwonvriendelijke grappen gemaakt. Bovendien zijn er veel problemen met seksuele intimidatie en handtastelijkheden. Klachten daarover worden intern onderzocht, zonder inspraak van studenten of beroepsmogelijkheid. Dat leidt natuurlijk tot problemen. Naar aanleiding van twee rottige gevallen ging het vorig jaar los, we hadden hier een heuse maagdenhuisbezetting. Wekenlang hielden studenten universiteitsgebouwen bezet. Dat deden ze in de winter en de universiteitsleiding zette al snel domweg de kachels uit, dus het was geen pretje voor de studenten. Maar de studenten hebben doorgezet en er is toen toegezegd om stevige veranderingen door te voeren. Ondertussen blijkt dat dat nog wel wat voeten in de aarde gaat hebben, maar het begin is er. Op de radio bij "De Wereld van BNNVARA" mocht ik meer vertellen over protesten.

Deze blog en podcast krijgen nog maar vijf afleveringen dan zit het erop... want wij gaan Chili verlaten! Vijf jaar geleden kwam ik met drie koffers naar Chili om samen te gaan wonen met Flavia. Nu vertrek ik weer naar Nederland met een vrouw, twee kinderen en een container vol spullen. Het waren vijf prachtige jaren, vooral natuurlijk vanwege mijn bruiloft en de geboorte van mijn beide kinderen. Maar nu staat de volgende etappe voor de deur: ik heb in Assen een prachtige baan aangeboden gekregen. Daarnaast is het voor ons een mooie kans om de kinderen in het Nederlandse basisonderwijs te laten instromen, want daar mag je leren met vallen en opstaan, jonge kinderen worden niet meteen onder druk gezet om goede resultaten te halen. Daarbij vind ik het erg belangrijk om mijn kinderen ook echt te zien opgroeien, dus de Chileense werktijden passen daar niet zo bij. Nu dus de laatste weken in Chili en zoals altijd gebeurt er genoeg. Zo is in Las Condes het fietsen weer een thema. Al jaren wordt het fietsen gestimuleerd, maar dat gaat allemaal een beetje rommelig. Zo worden fietspaden hier meestal in de bestaande weg gepropt, dus het fietsen is een avontuur: rondom bomen, drempeltje op, drempeltje af... een hele belevenis. In Concepción maken ze het nog gekker: daar is kortgeleden zelfs een bushokje midden op het fietspad geplaatst. De burgemeester van onze gemeente Las Condes is dit jaar in Amsterdam op werkbezoek geweest en kwam blijkbaar vol inspiratie terug. Afgelopen week is namelijk in drie straten het "Shared Space Concept" geïntroduceerd: 30-kilometerzones waar het de bedoeling is dat auto's, fietsers en steps de weg delen. Het lijkt mij nogal ambitieus, vooral omdat in de rest van Las Condes de auto nog gewoon de koning van de weg blijft. Mijn eerste rit over zo'n gedeelde weg viel nog erg tegen: de auto's crossen er nog steeds 60 en de fietsers kiezen toch maar voor de stoep. Maar goed: het is een pilot, dus we gaan het zien! Het was hier ook weer Dag van de Arbeid. Sowieso een prachtig concept: het werken vieren en daarom vrij zijn en dus niet werken. Hier gaan dan veel mensen de straat op om te protesteren voor voor betere lonen, hogere pensioenen, meer bescherming en vrouwenemancipatie. Dit jaar stak meneer Luksic, een van de rijkste Chilenen, een lont in het kruitvat. In een interview klaagde hij over de middenklasse, die maar niet tevreden lijkt te stellen. En dat terwijl ze nu kunnen reizen, hun tweede auto hebben en een strandhuis kunnen kopen. Uit die opmerking blijkt vooral hoezeer meneer Luksic losstaat van de realiteit, want middenklassers kunnen zich hier meestal niet eens een eerste auto en een eerste woning veroorloven. De meeste mensen zitten in de schulden en als ze hun baan verliezen zitten ze meteen in grote problemen. Reden genoeg dus voor de middenklasse om niet al te tevreden te zijn met hun huidige situatie. Tot slot gaat het hier over de Chinchorros. Dit zijn mummies die in het Noorden van Chili, rondom Arica, gevonden zijn. Het bijzondere is dat zij 2.000 jaar ouder zijn dan de oudste Egyptische mummies, ze komen uit 5.000 voor Christus. Ontzettend bijzonder, zou je zeggen. Toch is er lange tijd maar weinig aandacht voor geweest. Zo is bijvoorbeeld maar 10% van de mummies te bezichtigen, omdat het museum domweg niet meer ruimte heeft. Dat gaat nu veranderen, want de regio wil een UNESCO-aanvraag doen. Daarvoor is het wel nodig dat er enige aandacht voor is, dus daar wordt nu al enige tijd fors op ingezet. Wij hebben de mummies in 2017 gezien, toen we een tripje naar Arica maakten. We zaten toen in het werkelijk magnifieke hotel van Nederlander Hein Storm van Leeuwen. Dus mochten de mummies inderdaad wereldberoemd worden, dan kan zijn hotel vast ook op een fors aantal gasten rekenen. Ik gun het Hein en de mummies van harte! Op de radio bij BNNVARA GAAN! mocht ik er meer over vertellen.