Democratie in uitvoering

"Het is bijna goed en het moet fundamenteel anders." Patrick van der Hijden is een ervaren procesbegeleider die in talloze contexten werkt aan het versterken van gesprekken, ontmoetingen en democratische processen. Zijn motto: "Het is bijna goed en het moet fundamenteel anders" - een paradox die de kern raakt van democratisch samenleven. In deze aflevering duiken we diep in de wereld van gesprekken, besluitvorming en democratische verantwoordelijkheid. Patrick vertelt hoe hij tot zijn motto kwam via een toneelmaakster die ontdekte dat ze, om de laatste stap te maken, weer helemaal opnieuw moest beginnen. We onderzoeken de spanning tussen het verlangen naar perfectie en de waarde van doormodderen - dat 'altijd nieuwe gedoe' dat de essentie van democratie is. We bespreken hoe machtige groepen en partijen voordeel hebben bij mensen die niet met elkaar praten, hoe rituelen en ontmoetingen in onze samenleving verdwijnen, en wat dat betekent voor onze democratie. Patrick deelt zijn scepsis over "het goede gesprek" als oplossing, maar pleit hartstochtelijk voor de kracht van echte ontmoetingen waarin mensen elkaar daadwerkelijk kunnen zien en horen. Ook gaan we in op politieke partijen als belangrijke opleidingsinstituten, de pijnlijke afwezigheid van verantwoordingsbereidheid bij sommige politici, en het belang van doormodderen als kernwaarde in democratische processen. Luister mee naar een gesprek dat je aan het denken zet over jouw eigen rol in de democratie en over de waarde van het organiseren van ontmoeting en tegenspraak.  -- Ook dit keer natuurlijk met de rubriek 'Alles wat je altijd al wilde weten over het staatsrecht, but were afraid to ask' met Thorbecke-hoogleraar Geerten Boogaard. Dit keer stelt de gast de vraag: 'Hoe is de rol en de bescherming van mensen die niet mogen stemmen, zoals nieuwkomers en ongedocumenteerden? Zoals het nu gaat, met dit kabinet, maar feitelijk ook al daarvoor, lijkt het alsof de staat kan doen wat ze wil met deze mensen, maar hoe zijn die rechten eigenlijk gewaarborgd, hoe zijn ze het best te verdedigen, en zijn die waarborgen eigenlijk niet te zwak?'

“We hebben ooit gedacht dat een soort blauwdruk konden maken voor hoe het moest. Dat was een enorme blunder.”
 Thijs van Mierlo is bijna twintig jaar verbonden aan LSA Bewoners [http://www.lsabewoners.nl], de vereniging van bewonersinitiatieven die werkt vanuit een eenvoudige maar revolutionaire gedachte: Alles is er al. Hij zwaait binnenkort af, dus we kijken terug en vooruit. Een gesprek over gemeenschapskracht voor deze tijden. Hoe gemeenschappen de samenleving van vandaag vormgeven en hoe de staat zich daartoe verhoudt. Want gemeenschapskracht is niet nieuw, maar wel altijd anders. De oplossingen voor de grootste vraagstukken – wonen, energie, zorg, samenleven – zitten in de gemeenschappen zelf. Niet in beleidsnota’s, niet in instituten, maar in wat mensen onderling voor elkaar kunnen betekenen. LSA werkt aan sterke gemeenschappen, ondersteunt bewonersinitiatieven en laat zien hoe het anders kan: niet top-down of bottom-up, maar gemeenschapsgericht. Na al die jaren neemt Thijs afscheid van LSA, en met hem blik ik terug: hoe is gemeenschapskracht veranderd in de afgelopen twintig jaar? Wat hebben we geleerd over wat werkt? En vooral: wat ligt er nu op ons bord? Over de opkomst van een nieuw maatschappelijk middenveld, over de firma Ophef die in één klap twintig jaar opbouwwerk kan vernietigen, over bewoners die het wiel opnieuw uitvinden omdat de overheid niet overstag gaat. Maar ook: over hoe bewonersinitiatieven niet de kers op de taart zijn, maar de basis voor een samenleving waarin we naar elkaar omkijken. Over hoe gemeenschappen niet alleen problemen oplossen, maar ook lol en betekenis geven. Over hoe we de standaard kunnen kantelen: van “leuk als extra” naar “zo werkt het gewoon”. Thijs mag dan vertrekken bij LSA, maar zijn missie stopt niet. Want, zoals hij zelf zegt: “We weten wat werkt. Dus laten we het zo snel mogelijk overal gaan doen.” Luister mee naar een gesprek over beweging, verandering en de toekomst van gemeenschapskracht. -- En ook dit keer natuurlijk de rubriek 'Alles wat je altijd al wilde weten over het staatsrecht, but were afraid to ask' met Geerten Boogaard. Met dit keer de vraag: hoe zit het eigenlijk met de eisen die de staat mag stellen aan vrije mensen in gemeenschappen? --

Arme mensen leven korter en zijn vaker ziek, en dat is niet hun eigen schuld. Dit kan anders. We weten al tientallen jaren dat er een grote samenhang is tussen gebrekkige bestaanszekerheid en ongezondheid. Bij mensen met geldproblemen en in onzekerheid over werk, wonen en welzijn, stapelen zich vaak andere problemen op. Zo zijn mensen in zo'n slechte situatie drie keer zo vaak depressief. Het omgekeerde is even zo waar. Niemand zo arm en bestaans-onzeker als chronisch zieken en mensen met een beperking. Toch pakken we het voorkomen van gezondheidsproblemen meestal alleen maar aan vanuit de context van zorg en gezondheid, zonder de achterliggende factoren als leefomstandigheden, bestaanszekerheid en sociale uitsluiting aandacht te geven. Dat moet en kan anders, vinden Anna Hiemstra en Ruud Dorenbos. Ik ga met ze in gesprek over een essay dat ze daarover schreven, met de heldere titel "Zonder bestaanszekerheid geen gezondheid" [https://www.gezondin.nu/kennisbank/zonder-bestaanszekerheid-geen-gezondheid/].  Anna werkt bij Pharos, Expertisecentrum Gezondheidsverschillen, en weet alleen over gezondheidsverschillen. Ruud werkt bij Platform 31, Kenniscentrum voor Stad en Regio, en onderzoekt bestaanszekerheid. Samen werken ze al tien jaar aan het programma GezondIn [http://www.gezondin.nl], waarmee ze gemeenten ondersteunen in een lokale aanpak van gezondheidsverschillen. **  En ook dit keer natuurlijk de rubriek 'Alles wat je altijd al wilde weten over het staatsrecht, but were afraid to ask' met Geerten Boogaard. Met dit keer de vraag: waar staat eigenlijk dat gemeenten geen 'inkomenspolitiek' mogen bedrijven? ** Sluit je aan! * Sluit je aan op 25 november. Ga naar www.deltaplangezondheidsverschillen.nl [www.deltaplangezondheidsverschillen.nl]. Dat is de beweging van Pharos om gezondheidsverschillen te verkleinen, juist ook in samenwerking met mensen buiten het sociaal en medisch domein. Pharos neemt het initiatief om mensen en organisaties samen te brengen en een landelijke beweging te starten om gezondheidsverschillen te verkleinen. Op 25 november starten we met een Open Space-bijeenkomst waarin we vertegenwoordiging uit al deze domeinen en de mensen om wie het werkelijk gaat, samenbrengen. Met als doel domeinoverstijgende initiatieven te laten ontstaan.  * Leerkringen. Werk je zelf bij een gemeente? Of bij een lokale partner die werkt aan bestaanszekerheid of gezondheid? Meld je dan aan ook voor de leerkringen rondom Bestaanszekerheid en Gezondheid die vanaf november van start gaan [https://www.gezondin.nu/nieuws/aankondiging-leerkring-bestaanszekerheid-gezondheid/]. Meer achtergrondinformatie * Het essay van Anna en Ruud: "Zonder bestaanszekerheid geen gezondheid. Vier onmisbare adviezen voor een samenhangende aanpak 
van bestaanszekerheid én gezondheid" [https://www.gezondin.nu/kennisbank/zonder-bestaanszekerheid-geen-gezondheid/] * In Gezondheidsverschillen duurzaam aanpakken [https://www.pharos.nl/gezondheidsverschillen-duurzaam-aanpakken/] staat de visie op het verkleinen van gezondheidsverschillen met daarin  de voornaamste oorzaken en mechanismen die ervoor zorgen dat gezondheidsverschillen zo hardnekkig zijn. De negen principes voor de aanpak van gezondheidsverschillen geven richting om het beter te doen. De informatie is onderbouwd met wetenschappelijke kennis en praktijkervaring uit binnen- en buitenland. * Rapport ‘Leven met ongezonde stress [https://www.pharos.nl/kennisbank/leven-met-ongezonde-stress/]’ Met achtergrond informatie over de samenhang tussen gezondheid en geldzorgen. Met praktische tips voor het uitvoerend veld. * Rapport ‘Experimenten regelluwe bijstand en basisbanen handvatten voor gemeenten [file:///C:/Users/A.Hiemstra/Documents/Werk%20Pharos/:%20https:/www.gezondin.nu/kennisbank/experimenten-regelluwe-bijstand-en-basisbanen-handvatten-voor-gemeenten/]’ Met een verdiepende analyse op twee experimenten in de bijstand die tevens veelbelovend zijn voor de gezondheid van mensen. * Succesvol combineren van armoede- en gezondheidsbeleid [https://www.pharos.nl/kennisbank/succesvol-combineren-van-armoede-en-gezondheidsbeleid-gesprekstool-voor-gemeenten/] Gesprekstool voor gemeenten om domeinoverstijgend beleid te formuleren. * Themadocument Armoede, schulden en gezondheid [https://www.gezondin.nu/kennisbank/armoede-schulden-en-gezondheid/]. Armoede en gezondheid zijn sterk met elkaar verbonden. De stress die armoede veroorzaakt, is slecht voor je gezondheid. Hierin lees je hoe  je de brug  slaat tussen armoede, schulden en gezondheid in jouw gemeente.

'Stimulering en facilitering van burgerinitiatieven door de overheid'. Zo heet het boek dat Esmee Driessen [https://www.linkedin.com/in/esmee-driessen-5b557b123/] schreef na jarenlang onderzoek naar de 'dienende overheid' bij allerlei bewonersinitiatief. Ik heb Esmee leren kennen omdat ze als 'staats- en bestuursrechtexpert' heeft geholpen bij de Modelverordening Burgerparticipatie vanuit het perspectief van actieve bewoners die LSA Bewoners onlangs de wereld in stuurde [https://www.lsabewoners.nl/participatieverordening-om-op-te-bouwen/]. Vorige week promoveerde ze op haar onderzoek naar de manier waarop de overheid bewonersinitiatief kan ondersteunen.  'Want,' zo schrijft ze op haar achterflap, 'vaak zijn overheden enthousiast over de plannen die initiatiefnemers hen presenteren, maar toch blijkt het voor zowel de overheid als initiatiefnemers verre van eenvoudig om het initiatief van de grond te krijgen. Een veelgehoord knelpunt is dat ‘de wet’ initiatiefnemers en overheden in de weg staat.' Gelukkig heeft Esmee tal van drempels weggenomen!  In haar proefschrift richt Esmée Driessen zich op een aantal rechtsgebieden die volgens initiatiefnemers en overheden beperkend werken. Ze onderzocht wat het betreffende knelpunt inhoudt, hoe de wet aan dit knelpunt tegemoet komt en of deze juridische oplossing ook een oplossing is in de realiteit van burgerinitiatieven en de hen faciliterende overheden. En ze heeft ook nog aanbevelingen die overheden en initiatiefnemers verder kunnen helpen. * Haar boek: Stimulering en facilitering van burgerinitiatieven door de overheid, Over de invulling van de 'dienende overheid' bij derde generatie burgerparticipatie [https://www.boom.nl/bestuurskunde/100-16850_Stimulering-en-facilitering-van-burgerinitiatieven-door-de-overheid] * Het boek in online tijdschriftvorm [https://inpress.studiowetenschap.nl/esmeedriessen/#page=1] * Artikel in EW Magazine [https://www.ewmagazine.nl/ingezonden-opinie/achtergrond/2021/07/nieuwe-regels-voor-uitdaagrecht-onder-de-loep-832446/] over het Uitdaagrecht * De Modelverordening [https://www.lsabewoners.nl/participatieverordening-om-op-te-bouwen/] die met hulp van Esmee is gemaakt

Uitsluiting by design. Daarover ga ik in een nieuwe podcastaflevering in gesprek met Illya Soffer, directeur van Ieder(in) [https://www.iederin.nl/], de vereniging van mensen met een chronische ziekte of handicap.  We hebben het over de te smalle normen van de Nederlandse samenleving en dat Nederland structureel mensen uitsluit. En waar we dus al jaren mee wegkomen als samenleving. En het gaat over de decentralisaties, over de manier waarop de politiek en het bestuur daarmee omgaat en hoe dat beter kan. Illya is van huis uit politicoloog, en we houden allebei van de overheid, dus het werd een gesprek ook over hoe het zou kunnen. Maar oef, wat stellen die instituties ons soms op de proef...  Een gesprek dat veel kanten op gaat, en dat dus veel te lang werd. Hoorbare 'knips' waren onvermijdelijk, helaas. (Ik kreeg op mijn kop van eindredacteur Andy van Studio Lijn 14 [https://studiolijn14.nl/]... ) En natuurlijk ook deze aflevering weer de rubriek "Alles wat je altijd al wilde weten over het staatsrecht, but were afraid to ask" waarin ik Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard dit keer vraag waar decentrale politiek en besluiten nu voor nodig zijn als het gaat om algemeen geldende mensenrechten..? (En hoera, het is aflevering 30! 💃 🎉 🎂 )