De Ezel en de Steen

In Nederlandse musea en depots liggen meer dan 200.000 kunstschatten die afkomstig zijn uit onze voormalige koloniën. In Engeland woedt op dit moment de discussie over de beelden van het Parthenon, die onder discutabele omstandigheden in het British Museum zijn terechtgekomen en door Griekenland worden teruggevraagd. Zijn we ook bereid onze eigen musea te doen van alle roofkunst, met het risico dat er weinig overblijft? Het verhaal van de Korans van Teuku Umar laat zien hoe ingewikkeld het is, al kunnen we van de Perzische koning Cyrus de Grote leren dat restitutie soms ook grote voordelen heeft.

Het klinkt vanzelfsprekend: politieke leiders moeten zich moreel hoogstaand gedragen. Toch blijkt de praktijk anders, getuigen mannen als Trump, Johnson en Bolsenaro. De 16e eeuwse denker Machiavelli wordt vaak geportretteerd als de vader van alle immorele machtsbeluste politici. Niets is minder waar. En wat zou Machiavelli te zeggen hebben over de politieke fratsen van Colijn, de meest verguisde minister-president van ons land? Een revisie.

De kranten staan er vol mee: de leescrisis brengt onze democratie in gevaar. Ook in het verleden vroegen mensen zich af of lezen essentieel is. Sinds de late 19e en begin 20ste eeuw stimuleerde de overheid het leesonderwijs om op die manier het volk te verheffen. Toch kon alleen wie geld had doorleren. Ook in de oudheid en middeleeuwen bleken goedbedoelde pogingen om mensen beter te laten lezen soms een tegenovergesteld effect te sorteren.

Een veelgehoord argument bij de boerenprotesten is dat de overheid het ‘vrije boerenleven’ bewust kapotmaakt en dat daardoor een bijzondere cultuur verloren gaat. Toch is er weinig traditioneels aan het boerenleven anno 2022. De ruilverkaveling en de impoldering van de Zuiderzee zorgden al eerder voor grote veranderingen in het landschap en dus ook in het leven van agrarische families. Hoe verliep die transitie, wat werkte wel en wat niet? Kunnen we de fouten die toen gemaakt zijn nu voorkomen?

Vorig jaar ontsloeg Google een tester die vond dat chatbot LamDa wel heel menselijk reageerde en inmiddels staat de media vol met discussies over de pro’s en con’s van ChatGPT. Maatschappelijk onrust over nieuwe technologie is van alle tijden. De uitvinding van elektriciteit bracht diepe angsten naar boven en toegang tot TV werd in Nederland aanvankelijk zoveel mogelijk beperkt. Is AI net zoiets of moeten we er echt bang voor zijn?