De Historische BoekenCast

* Op het kleine stukje Hollandse aarde woonde de meest geslaagde afdruk van de menselijke soort, geloofden we in de zeventiende eeuw. Onze superioriteit bleek uit de opstand tegen de Spanjaarden, onze calvinistische aard en onze contacten met de ongeciviliseerde heidenen in de koloniën. Nederland heeft nog steeds last van een meerderwaardigheidsgevoel dat diep is verweven met racistische reflexen, aldus theologe Janneke Stegeman en letterkundige Saskia Pieterse, auteurs van het boek Uitverkoren. Hoe Nederland aan zijn zelfbeeld komt. * Een foutere familie dan de Biesheuvels was er voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Jordaan niet te vinden. Vader, moeder en dochters zaten bij de NSB, en de aangetrouwde mannen gingen zelfs bij de SS. Anne-Lot Hoek bespreekt Het verraad van de Jordaan, het boek dat Stephanie Biesheuvel over haar familie schreef. * En deze maand in Historisch Nieuwsblad: de rancune van Lodewijk XIV. De Franse Zonnekoning wilde de wereld tonen dat met hem niet te spotten viel. Daarom liet hij standbeelden oprichten die zijn collega-monarchen belachelijk maakten.

* Voormalig correspondent Jan van der Putten werd geboren op de dag dat Japan Pearl Harbor aanviel en de Tweede Wereldoorlog echt een wereldoorlog werd. Het was alsof hij voorbestemd was om een leven lang tussen oorlogen en revoluties door te brengen. In zijn boek Tijd van illusies plaatst hij zijn ervaringen in een grotere geschiedenis van dromende revolutionairen en meedogenloos geweld. ‘Als mij in 1978 iets zou overkomen in Argentinië, zou het Nederlands Elftal de finale niet spelen, beloofde Buitenlandse Zaken mij.’ * Het duurde eeuwen voordat de Bijbel een heilig boek werd. En eigenlijk is het dat nooit geworden, zo schrijft historicus Bruce Gordon in De Bijbel. Een wereldgeschiedenis. Pieter van Os bespreekt het boek. ‘Wat mij het meest verbaasde was dat politieke denkers als Thomas Hobbes hun best deden om het boek heilig en onweerlegbaar te maken.’ * De Goelag Archipel van de Russische schrijver Aleksandr Solzjenitsyn kwam in 1974 uit in Nederland en was gelijk onderwerp van gesprek. Wim Berkelaar herlas de klassieker van de auteur die met zijn latere gedachtengoed over het zieke Westen dicht tegen Vladimir Poetin aanschurkte.

* Ze werd wereldberoemd als de schrijfster van dat ene boek: Kruistocht in spijkerbroek. Thea Beckman had een heel eigen genre: gewone jongens en meisjes speelden de hoofdrol in historische tijden waarin volwassenen dikwijls faalden. Haar biograaf Vivian de Gier vertelt hoe bijzonder Thea Beckman was: een gedreven vrouw met een lastige jeugd, die generaties lezers wist te inspireren. * Heksen leken meestal niet op Eucalypta, de heks met een snottebel op het puntje van haar neus uit Paulus de Boskabouter. Het waren meestal vrouwen en mannen uit het gewone volk. Ze waren arm, hadden vaak lichamelijke afwijkingen en leken over buitengewone krachten te beschikken. Recensent Manon van der Heyden bespreekt het boek Heksen. Een wereldgeschiedenis in dertien heksenprocessen van Marion Gibson. * Josephine Baker zou in de jaren zestig wereldberoemd worden als weesmoeder van een verzameling kinderen uit alle delen van de wereld. Voor die tijd was ze vermaard als exotische danseres en als voorvechter van gelijke rechten voor de Afro-Amerikanen in Amerika. Hoofdredacteur Bas Kromhout geeft een voorproefje van het verhaal over haar leven, dat deze maand in Historisch Nieuwsblad verschijnt.

Bij hippies denken we aan Paradiso en Fantasio. Aan de sixties met Woodstock en flowerpower. Maar in werkelijkheid waren er rond 1900 al bloemenkinderen in Europa. Ze droegen gewaden, waren herkenbaar aan hun Jezusbaard, liepen bij voorkeur op blote voeten en hadden hun eigen magies sentrum in het Zwitserse Ascona. Vlees was fout, vaccins waren verdacht en sommige hippies aten alleen kokosnoten omdat die het dichts bij de zon groeiden en dus gezonder waren. Schrijver Frank Bokern beschreef hun doen en laten en vertelt over hun vroege, eigenaardige subcultuur. Han Hollander was de radiostem van het vroege vaderlandse voetbal. Een pionier aan wie zowel Herman Kuiphof als Jack van Gelder schatplichtig zijn. Zijn leven was een succesverhaal, totdat de AVRO hem in 1940 ontsloeg omdat hij Joods was. Drie jaar later werd hij vermoord in Sobibor. Pieter van Os bespreek het ‘prachtige boek’ van voormalig radiopresentator Govert van Brakel, die het leven van Han Hollander beschrijft met veel gevoel voor voetbal, en met nog meer gevoel voor de beginjaren van de radio. Woorden doen ertoe, hoorden we afgelopen maanden vaak in het parlement. Woorden – wellicht racistische woorden – deden al een staatssecretaris en twee NSC-Kamerleden aftreden. ‘Woorden kunnen stukjes arsenicum zijn,’ zo schreef de Duitse filoloog en schrijver Victor Klemperer in zijn boek uit 1947: De taal van het Derde Rijk. Abdelkader Benali bespreekt de klassieker en vraagt zich af wat het boek ons nu te zeggen heeft.

* Joan Derk van den Capellen tot den Pol werd later een koffietafelrevolutionair genoemd, maar in zijn eigen tijd werd hij gevreesd door de Oranjes en de adel. Historicus Luc Panhuysen, die een biografie schreef van de achttiende-eeuwse ‘Burgerbaron’, noemt hem ‘een kale jonker op zoek naar een missie.’ * Een witte geleerde die schreef dat Nederlanders van de indianen konden leren hoe je vreedzaam, gelijkwaardig en zonder dominee kon leven. Het was ongekend wat de zeventiende-eeuwse vrijdenker Franciscus van den Enden beweerde in zijn pamflet Kort Verhael van Nieuw-Nederland. Het zou nergens toe leiden, maar was wel een klein evangelie van de vroege Verlichting in Nederland. Anne-Lot Hoek bespreekt de klassieker uit 1662, die onlangs in modern Nederlands verscheen. * In het decembernummer van Historisch Nieuwsblad staan verhalen over het voormalig Oostblok, vertelt hoofdredacteur Bas Kromhout. Zo leest u over de geschiedenis van de Roemeense wraak op dictator Nicolae Ceaușescu. Toen hij in 1989 voor het vuurpeloton belandde, hief Ceaușescu nog één keer de Internationale aan, als opgestoken middelvinger naar zijn volk