L1 Radio Doc

“Kommen Sie mal mit”. Met die woorden arresteren Duitse militairen in 1943 Reinier Savelsberg aan zijn keukentafel. Zijn vrouw en kinderen blijven in totale verwarring achter. Nog geen 24 uur later wordt Savelsberg geëxecuteerd op de hei in Well. De 48-jarige Savelsberg werkt als elektromonteur op de Oranje Nassaumijn III in Heerlen. Hij is één van de zeven Limburgse stakers die door de Duitsers vermoord worden tijdens de April-meistaking van 1943. Die staking is na de oorlog vrijwel verdwenen uit het collectieve geheugen, maar achter de voordeur leeft de grootste spontane verzetsactie tegen de Duitse bezetting nog voort. De doodvonnissen laten tot nu toe littekens achter bij de nabestaanden. Staken tegen de Duitsers De April-meistaking begint vandaag tachtig jaar geleden. Arbeiders, melkophalers, boerenknechten, schippers, buschauffeurs, ambtenaren en mijnwerkers leggen van 29 april tot begin mei 1943 het werk neer. Het is de grootste staking tegen de Duitse bezetter. De Duitsers zijn furieus, ze vrezen dat de staking kan overslaan naar andere landen. Krijgsgevangenschap De aanleiding voor de april meistaking in 1943 is de oproep van de Duitsers aan alle Nederlandse militairen die in 1940 gevochten hadden om zich alsnog te melden voor krijgsgevangenschap. Kort na de Duitse inval hadden deze militairen te horen gekregen dat ze terug naar huis mochten gaan. Die oproep valt verkeerd onder de bevolking; het zou betekenen dat voormalige dienstplichtige mannen en zonen zich moeten melden. Iedereen weet dat deze mannen in Duitsland ingezet gaan worden om de tekorten aan arbeidskrachten op te vangen. De Duitse mannen vechten dan massaal in Rusland en Noord-Afrika. Mijnwerkers in staking Vanuit de Storkfabriek in Hengelo telefoneert een medewerkster het hele land door en roept werknemers op om -in navolging van de arbeiders in Twente- het werk neer te leggen. Het kantoorpersoneel van de Staatsmijnen in Heerlen komt meteen in actie. Gevolgd door de mijnwerkers. Binnen 24 uur wordt in alle mijnen gestaakt. Juist de mijnen zijn voor de Duitse oorlogsindustrie van groot belang. Ooggetuige Stef Vievermans (1930) is een van de laatste ooggetuigen van de april-meistaking. Hij woont in 1943 in een huis aan de poort van de ON2 mijn in Schaesberg waar zijn vader werkt als chauffeur van de directie: “Toen de avonddienst moest beginnen gingen de mensen niet naar binnen. Je merkte dat er iets broeide. Om tien uur was het besluit gekomen, ze sprongen op en schreeuwden. Zingend kwamen ze de weg af. Het was een euforie, alle jaren was de onvrede opgekropt, nu gingen ze iets doen” Executies De Duitsers reageren met grof geweld. Lukraak worden stakers uit hun huizen gehaald. Eén van hen is Reinier Savelsberg in Heerlen. Kleinzoon René Savelsberg weet zeker dat zijn opvoeding zwaar beïnvloed is door de executie van zijn grootvader door de Duitsers: “Mijn vader wilde altijd onder de radar blijven, hij dacht dat mijn grootvader meer had gedaan dan goed voor hem was geweest. Daarom wilde mijn vader dat we niets opvallends zou doen. Pas toen ik een jaar of 40 was begreep ik dat het anders kon” Executies op de hei Zeven Limburgse stakers worden naar de hei in Well getransporteerd en daar geëxecuteerd en begraven. Het zijn Servaas Toussaint uit Amstenrade, Meindert Tempelaars en Reinier Savelsbergh uit Heerlen, Han Boogerd en Bob Bouwman uit Roermond, Pieter Ruyters uit Heer en Leo Brouwer uit Maastricht. De executies hebben voor de Duitsers het gewenste resultaat; begin mei is de staking voorbij. Pas na de oorlog zijn de lichamen op de hei opgegraven, dat gebeurde op aanwijzing van de beruchte SS-er Richard Nitsch. Keerpunt Een landelijk herdenking voor de slachtoffers van de april meistaking is er nooit gekomen. Er zijn alleen lokale herdenkingen, bijvoorbeeld voor de vermoorde mijnwerkers. Opmerkelijk aangezien historici al in de jaren zestig concludeerden dat de april meistaking een keerpunt in de bezetting was: vanaf dat moment werden de Duitsers gewelddadiger terwijl onder de Nederlanders het verzet groeide.

Een handvol gemeenten in Limburg onderzoekt hun rol bij het vervreemden van huizen van joden in de Tweede Wereldoorlog. Overlevenden en nabestaanden werden na de Tweede Wereldoorlog geconfronteerd met belastingaanslagen of kregen hun huis en meubels niet terug. In de radiodocumentaire 'Geroofde joodse huizen' horen we de verhalen van de joden die terugkeerden naar hun huizen. We geven een inkijkje in de soms schandelijke rol die gemeenten hebben gespeeld. Wat gebeurde er in Roermond, Sittard-Geleen, Venlo en Maastricht? In welke gemeente nam de burgmeester een joods huis in beslag? Waarom kregen teruggekeerde Joden niet de huurinkomsten van hun eigen huis? Deze radiodocumentaire is gemaakt door Barbara Nieuwkoop en Frank Ruber.

Hij is nu zeven maanden gouverneur van Limburg; Emile Roemer. De goedlachse Brabander is geen onbekende in deze provincie, want van 2018 tot 2020 was hij ook al waarnemend burgemeester van Heerlen. Die taak vervulde hij met veel passie en veel Heerlenaren sloten hem dan ook in het hart. Hoewel deze provincie dus al kennis heeft kunnen maken met de politicus die bekend staat als een open en toegankelijke persoonlijkheid, is er ook iets dat veel mensen niet weten van Roemer; onze gouverneur is namelijk fervent liefhebber van Heavy Metal. Reden voor L1 om een muzikale kennismaking te doen en in deze podcast zijn Limburgse metalkennis op de proef te stellen. 4e kind van 5 “Het zou eens tijd worden” zegt de heavy metalliefhebber. “Vroeger had je op radio 3 op donderdagavond een uur lang metalmuziek. Dan lag ik in bed met een transistorradiootje te luisteren.” Roemer groeide op met drie oudere broers en een jongere zus. Door de muziek die zijn oudere broers luisterden kwam hij in aanraking met (blues)rockmuziek, zoals Cuby and the Blizzards Jimmi Hendrix, Deep Purple en Thin Lizzy. Verzet In 1979, toen hij 17 jaar was en ook zijn eerste politieke stappen zette, bezocht hij een concert van de punkrockband ‘The Tubes’ in Nijmegen. Voor zijn muzikale bewustzijn een belangrijk moment, zeker ook in de geest van die tijd. Het was een moment dat Roemer zich nog goed kan herinneren. “Je was in die tijd heel erg op zoek naar wat je mooi vond, ook de uitdaging om iets recalcitrants te doen, en het was ook de tijd waarin je je verzette tegen van alles en nog wat, de tijd van ontzuiling. Alles wat je ouders belangrijk vonden, daarover ging jij in discussie.” Lang haar De latente politicus maakte via via kennis met de muziek van The Tubes en zag op een poster dat ze zouden spelen in de Vereeniging in Nijmegen. “Ik heb mijn ogen uitgekeken; wat een show, wat een spektakel! Alles wat God verboden had gebeurde daar op het podium, ik wist niet wat ik zag!” Roemer zelf zag er in die tijd niet zo shockerend uit. Hij had in ieder geval geen hanekam of juist lang haar. “Ik heb heel lang geprobeerd of lange haren me zouden staan, maar elke keer als ik lang haar kreeg begon het aan alle kanten te krullen. Echt lang haar; dat gebeurde gewoon niet. Het werd een krullenbol, nou dat zag ik helemaal niet zitten dus ik moest het doen met zo’n vestje met van die buttons erop.” Metallica Toch bleef de punkmuziek minder hangen; Roemer had meer passie voor het rockgenre. “Ik hou toch meer van rock dan punk. Van rock ging het naar meer stevige rock en zo werd het steeds harder.” Met twee goede vrienden die de gouverneur vanaf de brugklas kent en waarmee hij nog steeds naar festivals gaat, ging hij op zoek naar nieuwe harde muziek. Zodoende kwamen de vrienden ook bij Metallica uit. Een cruciaal moment voor Roemer, want die band is zijn allergrootste metalliefde. Hij was in 1984 dan ook aanwezig bij het aller eerste concert van Metallica in Europa, dat plaatsvond in Zwolle tijdens het Aardschok festival. “Ze waren niet eens de hoofdact eigenlijk, maar de hele zaal kwam voor Metallica! Het was een gekkenhuis, ik kan me nog goed herinneren dat de band zelf totaal niet in de gaten had hoe populair ze waren in Nederland.” Ontmoeting Een paar jaar geleden -toen MOJO 50 jaar bestond en er een boek werd gemaakt over BN-ners met hun muziekhelden- kreeg hij de kans om zijn idolen te ontmoeten en met ze op de foto te gaan. Dat viel zeker niet tegen. “Van tevoren was het allemaal toeters en bellen, moeilijk, lang wachten, niks vragen gewoon erin en eruit. Ik dacht het zal wel, maar als ik een foto heb ben ik al blij! En toen die gasten de ruimte in kwamen hebben we twintig minuten ontzettend gezellig zitten ouwehoeren, we vergaten nog bijna een foto te nemen!” Muziek als verbinding De Metallicaliefde kon Roemer gedurende zijn Tweede kamerlidschap goed delen met sommige collega’s zoals Halbe Zijlstra (VVD) en Esther Ouwehand (PvdD). “Soms heb je wel eens dat je met elkaar ongelooflijk overhoop ligt over politieke issues, maar muziek verbindt.” Met Ouwehand heeft hij wel eens een hele dag over het Zwarte Cross Festival doorgebracht. “Daar was ik VIP DJ in de Metaltent. We hebben eigenlijk de hele dag ongelooflijk genoten van die muziek daar. Toch is het niet alleen metal wat de klok slaat. “Ik ben heel breed georiënteerde, ik kan ontzettend genieten van jazzmuziek en ook van harmoniemuziek. Muziek is zo verschrikkelijk belangrijk voor een ieder; het is de taal van verbroedering en om elkaar te leren kennen. In welke gemoedstoestand je ook zit. In muziek vind je op dat moment wat je wil. Als ik zelf wil genieten en ik heb het wel gehad die dag, dan gaat bij mij de knop op tien en dan staat de meest stevige metalmuziek aan en dan kom ik helemaal ontspannen thuis.” Metalbondjes in Limburg Vooralsnog zijn er nog geen metalbondjes in het Limburgs parlement “Maar ik denk dat nadat dit uitgezonden wordt dat het dan vanzelf gaat groeien!” zegt hij vastberaden. Onder kenners is het ook niet helemaal onbekend dat de gouverneur houdt van harde muziek; zo stond hij een aantal jaar geleden ook als metal-DJ in de nieuwe Nor, waar hij Death Alley (een van zijn favoriete Nederlandse rockbands) had laten boeken. “Vanaf het eerste uur zat de tent rammetjevol en ik heb echt een uur genoten!” Publiek figuur op festivals Roemer is dan ook regelmatig bij optredens of op festivals te vinden. Toch probeert hij zich daar tegenwoordig wat in te houden. “Het is een beetje een nadeel als iedereen je kent; dan hou je daar wel rekening mee. Want iedereen lacht zich dan rot van is-ie dat nou echt? Ik loop daar natuurlijk echt niet met een stropdas rond maar heerlijk te genieten van die muziek in een spijkerbroek.” Het is niet zo dat de metalfanaat zich schaamt voor zijn liefhebberij “Alles mag, maar tegenwoordig wordt alles op camera gezet. Je moet zo opletten, want voor je het weet..Je kent dat wel. Je wordt daardoor wel wat voorzichtiger ja. Maar ik sta er echt niet als een houten Klaas, maak je geen zorgen!” Moshpit en grunten Ook de moshpit is een gepasseerd station voor de politicus. “Op deze leeftijd lijkt me dat heel onverstandig, met al die jonge gasten blijft er helemaal niets van je over!” Grunten heeft hij wel geprobeerd; “Ik heb wel eens een keer gedacht; kan ik niet een keer met een gastoptreden iets doen. Maar als je dat grunten niet goed doet, je hebt meteen pijn in je keel! Ik heb dat wel een keer met een groepje geprobeerd, maar dan kom je erachter dat die techniek nog heel moeilijk is!” Thuisfront Naast Metallica heeft Roemer platen uitgekozen van zeer verschillende bands met allemaal een heel eigen stijl; dat past bij de brede smaak die hij heeft. Zo wordt er op zijn zolder -waar al zijn platen staan- onder andere geluisterd naar Saxon, Kreator, Cradle of Filth, Slipknot, Amon Amarth, Pantera en Alter Bridge. Bij die laatste kan hij helemaal los gaan. “Dat stembereik van die zanger is echt niet normaal! Zijn twee dochters en vrouw delen de heavy metalliefde minder. Op het huwelijk werd geen heavy metal gedraaid. “Ik heb wel eens vaker gehad – toen er nog CD’s in de auto werden gedraaid- dat zij de auto instapte, de motor startte en dan was ik vergeten om het CD-tje eruit te halen, dat kreeg ik dan ’s avonds wel te horen” lacht hij. Zijn dochters hebben de muziek van hun vader wel meegekregen tijdens hun opvoeding, maar kunnen er minder mee. “De ene vindt het wel geinig, maar niet te lang en voor die andere hoeft het ook niet persé.” Nu de festivalzomer in volle glorie losbarst kunnen we Roemer dus ook tegenkomen op sommige festivals. Een plan staat in ieder geval al vast; “Ik ga uiteraard naar Metallica op Pinkpop!”

Vijftig jaar schrijft Ger Prickaerts in het Heerlens dialect. Gedichten, verhaaltjes, maar ook liedjes. Toch heeft hij er nooit zijn beroep van gemaakt. Ondanks dat heeft hij in die vijftig jaar een heel repertoire opgebouwd. Judith Kuypers ging naar het Heerlense Welten en dook in de schrijfsels van Ger Prickaerts.

Op 27 april 2022 viert de koninklijke familie Koningsdag in Maastricht, met duizenden in oranje geklede enthousiastelingen langs de route. Toch mag je de relatie tussen de Limburgers en de Oranjes stroef noemen. Historisch gezien zijn daar volop verklaringen voor, zo was Limburg lang letterlijk buitenland. Huishistoricus Hugo Luijten vertelt hoe afkeer en toenadering dansen op het toneel van de West-Europese internationale politiek.