Betrouwbare Bronnen

Aan de vooravond van Dodenherdenking en Bevrijdingsdag herdenken we niet alleen, maar herkennen ook. Dat is leerzaam, maar ook confronterend. Het boek De tien van Den Haag [https://www.boom.nl/geschiedenis/100-18816_De-tien-van-Den-Haag] van Stephan Steinmetz is dat zeker in tijden dat ambtenaren worstelen met vragen van loyaliteit. In Amerika bij de omgang met de regering-Trump. En ook in eigen land met vragen over controversieel beleid. Jaap Jansen en PG Kroeger praten met Stephan Steinmetz over de belevenissen van de tien hoogste ambtenaren op de Haagse ministeries toen in mei 1940 Nazi-Duitsland Nederland binnenviel en al na enkele dagen dwong tot capitulatie. *** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! [https://vriendvandeshow.nl/bb] Deze aflevering bevat een advertentie van Lendahand.com [http://lendahand.com/] - gebruik de code betrouwbarebronnen500 bij je eerste investering (geldig t/m 31 mei 2025) Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl [adverteren@dagennacht.nl] en wij zoeken contact. Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen] *** Ineens stonden de secretarissen-generaal moederziel alleen, zonder gezamenlijke beleidslijn. Met een naar Londen gevluchte regering die radeloos was en met een vijandige overwinnaar die scherp had afgewogen hoe de Nederlanders te paaien en te onderwerpen. "Maak er het beste van", zei minister Pieter Sjoerds Gerbrandy bij het afscheid tegen zijn SG. Steinmetz vertelt met rijke details hoe de ambtelijke top niet alleen een eigen werkwijze moest vinden - die was er voorheen nauwelijks - maar ook moest leren omgaan met een bezetter die geheel anders te werk ging dan waar men zozeer voor gevreesd werd. Een merkwaardige mengeling van opluchting, daadkracht, argwaan en onbestemde vrees nam de overhand. En stiekem waren 'de tien' zelfs blij dat ze zonder ministers, parlement, verdeelde partijen en verzuilde polder nu eens flink en 'modern' aan de slag konden. Adolf Hitler wilde ‘het Germaanse broedervolk’ paaien en de Nederlandse economie inzetten voor zijn oorlogsmachine. Steinmetz laat zien hoe bij alle geruststellend klinkende boodschappen - ook over 'het Jodenvraagstuk'- al in de zomer van 1940 doelgericht werd gewerkt aan de voorbereiding van het maatschappelijk isolement en de ondergang van Joden - ook in Nederland. De tien SG's kozen daarbij voor een lijn van formele samenwerking met de bezetter, om bestuur, economie en grondwettelijke rechten zoveel mogelijk overeind te houden. En ze ontdekten dat ze met de bezetter - onder leiding van Hitlers 'stadhouder' Arthur Seyss-Inquart - één doel deelden: NSB’ers zoveel mogelijk buiten de deur houden. Zo probeerden ze vanuit een defensieve houding te doen wat de vader van Jan de Koning zijn tienerzoon destijds voorhield: 'het onderscheid tussen een greppel en de laatste gracht' in de gaten houden. Dat ze zich met hun houding op ‘een hellend vlak’ begaven, beseften sommigen al aan het begin van de bezetting. Anderen hielden zich vast aan hun drijfveer ‘erger te voorkomen'. De sterke man onder de SG's, Hans Hirschfeld, noemde het de principiële keuze tussen 'Gesinnungsethik' en 'Verantwortungsethik', naar de terminologie van Max Weber. Een manier om de dialoog met Seyss-Inquart en zijn staf gaande te houden was het niet agenderen van mogelijke conflictstof, maar wel formele protesten uiten als het niet anders kon. Daarna poogden ze de scherpe kantjes eraf te halen, vaak met procedurele trucjes. Toen Joodse Nederlanders geen parken meer mochten bezoeken, ontstond een hele discussie over de definitie van 'een park'. Intussen kaapte de bezetter een perfectionistisch ambtelijk project dat het mogelijk maakte iedere inwoner nauwkeurig te identificeren en registreren. Stephan Steinmetz laat zien hoe naïef professionalisme, cowboygedrag en gebrek aan toezicht vanuit de top rampzalige gevolgen kreeg. Ondertussen droegen veel Nederlanders op de verjaardag van prins Bernhard een anjer – als stil protest. De aanhankelijkheid aan het Oranjehuis deed Nazi-propagandachef Joseph Goebbels tijdens een bezoek aan Den Haag in woede ontsteken. Steinmetz vertelt buitengewoon beeldend van een confrontatie tussen Hermann Göring en opperbevelhebber Winkelman. De NSB buiten de deur houden lukte uiteindelijk niet. Allengs werden Duitsgezinde SG's in vacatures benoemd. Toch probeerden de resterenden van de oorspronkelijke tien ook met hen erbij het land draaiende te houden. De bezetter besefte dat met name Hirschfeld onmisbaar was voor de economische situatie en de loyaliteit van het bedrijfsleven. Hoogst opmerkelijk - en verrassend actueel - is hoe hij de land- en tuinbouw drastisch aanpakte om mogelijke hongersnood te voorkomen. Niet minder hoe hij zo nodig bruut de confrontatie zocht als geweld dreigde, bijvoorbeeld bij een mijnstaking. "Wilt u kolen of lijken?" zei hij ijskoud tegen de generaals. Na de bevrijding werden de SG's vooral beoordeeld op wat zij hadden gedaan om 'het verzet' te helpen. Dat zij hun taak zagen als 'erger voorkomen', de NSB tegenhouden en 'het land draaiende houden' werd minder zwaar gewogen. Des te opvallender is dat de regering na 1945 Hirschfeld toch hoge posten bleef gunnen. Impliciet besefte men blijkbaar dat "Maak er het beste van" het enige was, dat hem en zijn collega's was meegegeven in onmogelijke omstandigheden. *** Verder luisteren 322 - 30 januari 1933, een fatale dag voor Duitsland en de wereld [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/943245ed-8640-4714-b3b1-d048e6e63ce5] 105 - Dagelijks leven in Nazi-Duitsland [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/ad301f73-376f-4d97-b8c2-fb74f084db5e] 478 - Was Hitler een socialist? [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/66d40ee6-7e32-479e-bb62-f8003d5fbc83] 314 - Prins Heinrich XIII en het verlangen naar een autoritair Duisland [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/e469598d-a82c-4f90-a397-2ab557240c87] 385 - Jan de Koning en het verschil tussen een greppel en de laatste gracht [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/77d9e173-302f-44cb-9186-d78a4a89592b] 479 - Winston Churchill. Staatsman. Redenaar. Excentriekeling. [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/e3d96569-9b20-4af8-8246-410bd9e121ae] 32 - Churchill en Europa: biografen Andrew Roberts en Felix Klos [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/72fbfe90-463b-4d38-bb87-fd0f25d8116d] (vanaf 1 uur 3) 300 - Ethische politiek: het bijzondere Nederland met zijn 'moreel hoogstaande opvattingen' [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/5a69346b-929a-4e77-8f82-beda1e8412b6] 441 - Extra zomeraflevering: boekenspecial! [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/e3d9a023-b5c4-4e9f-9e71-a8516bafb677] (oa over de secretarissen-generaal) 186 - Hoe je een ministerie bestuurt, terreur bestrijdt en Poetin op je dak krijgt: Tjibbe Joustra over crisis en controle [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/4a65dc95-a50f-437f-a04a-e5a8ead82291] 120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/a2d44af3-4a3b-4ba1-bed9-7669047afacf] 489 – Trump, Musk en de aanval op de privacy [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/929581b8-15e6-44ec-a69b-0402f4461b0a] 408 – FBI-chef J. Edgar Hoover, de machtigste ambtenaar van Amerika [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/e334533f-7a0a-4e57-890a-1824558d4b03] 208 - Max Weber: wetenschap als beroep en politiek als beroep [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/738c8404-1597-40af-856d-54c79fd5b3d1] 200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/67379542-f134-4fa3-a50f-0fd6ed6e087a] *** Tijdlijn 00:00:00 – Deel 1 00:52:00 – Deel 2 01:38:00 – Deel 3 02:00:51 – Einde  Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy [https://art19.com/privacy] en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info [https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info].

Het voltrok zich gelijktijdig. Pieter Omtzigts vertrek en in de coalitie het rommelige compromis over de Voorjaarsnota [https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2025/04/18/voorjaarsnota-2025]. Dat ze samenhangen lijdt geen twijfel. Terwijl NSC rondbazuinde hoe tevreden men was nadat dapper was gedreigd met een breuk, besloot de partijleider zonder enig intern overleg met partijintimi dat het genoeg was geweest. Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren hoe eerlijk Omtzigts uitzwaaifilmpje was en wat er nu eigenlijk echt in de Voorjaarsnota is geregeld. *** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! [https://vriendvandeshow.nl/bb] Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl [adverteren@dagennacht.nl] en wij zoeken contact. Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen] *** In de kern heeft de coalitie alle wezenlijke dossiers en maatregelen uitgesteld, soms voor meerdere jaren. Als er ook maar iets mis gaat – de wereldeconomie! – schendt Nederland de norm van maximaal 3% begrotingstekort van de landen in de Eurozone. De financiële ingrepen werden niet gedaan door de ministerraad onder premier Dick Schoof, maar door de vier fractieleiders en hun secondanten. Met Omtzigt als zoom-deelnemer op afstand. Ze vonden elkaar na een marathon-overleg van 25 uur met heftige botsingen in het vooruitschuiven van bijna alles naar de ‘augustusbesluitvorming'. Er werd € 6 miljard euro 'onder-uitputting' als 'kasschuif' verplaatst. Voor een rechtgeaard VVD'er als minister Eelco Heinen (Financiën) vloeken in de Kerk van de Zalmnorm. Zo kon hij de miljardeneisen van NSC en BBB onderschoffelen. Dat was hem wel wat waard. Uitgesteld werden het stikstof-probleem, klimaat- en energie investeringen, defensie-investeringen, woningbouw, arbeidsmarkttekorten en het Europese begrotingskader voor de komende zeven jaar. Opvallend is dat grote klappen vallen in de portefeuilles van alle vier de vicepremiers. Elke fractieleider heeft zijn of haar vicepremier als baksteen laten vallen. Premier Schoof zat hierbij te antichambreren voordat hij het vliegtuig naar Japan pakte voor een uitje naar de wereldtentoonstelling. Hoe hij als irrelevant behandeld werd, herinnert PG aan de vernederingen die in het kabinet Van Agt/Wiegel (1977-1981) VVD-minister Arie Pais zijn CDA-collega Frans Andriessen aandeed. Eelco Heinen schetste de gebeurtenissen kleurrijk in De Telegraaf. Drie van de vier partijleiders bleken onverantwoordelijke, amateuristische knoeiers. Tot enige financiële dekking voor hun eisen voor de achterbannen bleken ze niet in staat. Serieuze besluiten werden niet genomen. De werkwijze van de coalitie was intussen diametraal omgekeerd aan wat Omtzigt had laten vastleggen door informateur Kim Putters. Het opschuiven naar augustus werd bovendien door minister Heinen direct lamgelegd: een dreigende recessie in plaats van de miljarden aan meevallers waar NSC mee schermde zou voorlopig dwingen tot uiterste prudentie. Omtzigts vertrek leek de fundamenten onder het kabinet verder te doen wankelen, toen de nieuwe NSC-chef Nicolien van Vroonhoven gretig inging op gedachtenspinsels over een verzoening en fusie met oppositiepartij CDA. Alleen bleek zij de historie van haar - slechts anderhalf jaar oude - club niet helemaal scherp te hebben. Al blijft verzoening wel een nobele paasgedachte. Helder werd in elk geval dat de beslissingen van de coalitie en de capitulatie van de ministers voor de echte chefs ervoor zorgden dat ons land niet klaar is voor grote ontwikkelingen. Niet voor de NAVO-top in Den Haag in juni. Niet voor de Europese meerjarenbegroting. Niet voor het aantreden van de nieuwe Duitse regering en haar enorme investeringsprogramma. En niet voor de concrete uitvoering van het Rapport-Draghi als investeringsprogram voor Europa in turbulente tijden. *** Verder luisteren 495 - De zeven burgeroorlogen van Dick Schoof [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/a1b2f09f-ce52-4530-983e-80a3591cff0e] 491 - De voortdurende twijfels van Nieuw Sociaal Contract [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/83010cd4-3e7d-474d-a4aa-502aa73c94ea] 490 – Duitslands grote draai. Friedrich Merz, Europa en Nederland [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/8bac6adf-1b0e-49f1-8a4a-8340c99c6db3] 477 - De VVD staat sterk, maar zit ook klem [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/73d13efe-789a-411a-9b2c-1cb8826843ef] 474 – Parlementair historicus Joop van den Berg: “De democratie is in groot gevaar. Je moet niet denken: het loopt wel los" [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/cc04f1a0-75fa-4300-9ba6-a40b893f4c03] 470 - Het kabinet bestaat niet, het is een virtuele machine [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/7bafc443-3b2c-4803-a6eb-4cbdb73d30cd] 466 - Behandeling Onderwijsbegroting werd parcours vol struikelpartijen en miskleunen [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/380fb0c8-e769-447d-be82-667641a5baf9] 456 - De zeven crises van het kabinet-Schoof [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/b679ced5-2a6f-417b-83e0-1cd701f4abbb] 452 - Wie is de baas in de coalitie? [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/4ae547de-d25c-460d-98a8-4b5010d0609c] 448 - Premier zonder kompas [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/cadea232-77f4-48d3-8ff8-e6cccb46e855] 446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/7af41d6c-1463-4010-94df-a702f6f5cf08] 442 - Na de sportzomer van Schoof de hete herfst van Wilders [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/b4ac1e54-fe74-446b-be86-12cc6c28d997] 398 - Kabinetsformatie 2024: de lege stoel van Pieter Omtzigt [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/0ccb72e7-d43b-4996-8ff9-109f4db861fe] 393 - Kabinetsformatie 2024: op naar een extraparlementair kabinet! [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/b6a4a2e0-f522-40a2-93e2-83315a6476ed] 372 - Nieuwe partijen als Nederlandse traditie - en de afgrond die altijd weer dreigt [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/c866168f-2eeb-4a1b-a1e4-649ab9e0a4ba] 364 - Een krankzinnige campagne [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/a9cb784a-820f-4d57-9166-fa8085df8288] (oa over de ideologische grondslag van NSC) 438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/d98180ef-659e-4273-a0b1-56bb9c8e23aa] 428 – Dick Schoof, de 'premier van buiten', is de ultieme insider [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/9488f43f-1ea4-49b9-b223-b42dac778d26] 425 - Een oprecht akkoord [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/58309ee5-7542-48f0-9c60-67188d37de1c] *** Tijdlijn 00:00:00 – Deel 1 00:45:39 – Deel 2 01:07:51 – Deel 3 01:30:35 – Einde  Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy [https://art19.com/privacy] en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info [https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info].

Geen Nederlands politicus steeg zo jong zo hoog en stortte na 19 jaar op de toppen van de macht in Europa zo diep de afgrond in. Het is het verhaal - en een indrukwekkende tentoonstelling in Dordrecht [https://www.dordrechtsmuseum.nl/nu-te-zien-en-te-doen/johan-de-witt/] - van een politiek leven in tijden van mercantiele macht wereldwijd en expansie over heel de aardbol. Van een leven in tijden van ongekende weelde en culturele bloei.  Ook een leven van intellectuele brille en vriendschappen en een verhaal van een grote liefde. Een leven dat gruwelijk eindigt. In een staatsgreep, moord en een wanhopige oorlog tegen de grootmachten van Europa.  Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in deze vijfhonderdste editie van Betrouwbare Bronnen in het leven en werk en de mens Johan de Witt (1625 - 1672). In dit verhaal komen alle thema’s samen die deze podcast sinds het begin in 2018 kenmerken. Van Habsburg tot Lubbers. Van Rutte tot India. Van Kissinger tot West-Afrika, innovatie, wetenschap, kunsten, Machiavelli, de Oranjes en krachtige vrouwen.  Gast is kenner en romancier over Johan de Wit, Jean-Marc van Tol, zonder wie er bovendien geen Fokke & Sukke zouden zijn. We duiken in vragen als 'Had De Witt humor?' 'Haatte hij de Oranjes heus zo erg?' 'Wat was zijn geheim als wiskundig genie?'    *** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! [https://vriendvandeshow.nl/bb] Vrienden kunnen meedingen naar een van de vijf door Uitgeverij Catullus beschikbaar gestelde exemplaren van Vrouwen rondom Johan de Witt met een exclusieve tekening door Jean-Marc! Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl [adverteren@dagennacht.nl] en wij zoeken contact. Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen] *** Johan de Witts jeugd was die van een razend slimme scholier in Dordrecht; een bemiddelde jongen die op 'Grand Tour' kon gaan. Plots werd hij politicus in een diepe politieke crisis. Hijzelf en zijn omgeving ontdekten toen zijn uitzonderlijk talent voor 'persuasie'. Doordacht, bijna wiskundig-rationeel argumenteren en overtuigen. De Witt bleek een volleerd polderaar, een subliem onderhandelaar, scherp rekenaar met macht, geld, timing en daadkracht. Verrassend modern ook zijn bewuste soberheid en scherp oog voor integriteit. Er zit veel Mark Rutte in hem en minstens zoveel Ruud Lubbers. Hij saneerde krachtdadig en uitermate effectief de begrotingschaos van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Zijn wiskundig vernuft bleek onmisbaar. Zijn visionaire investeringen in wetenschap, innovatie en kunsten vormden het fundament voor zijn 'nationaal groeifonds' waarmee hij over jaren kon investeren in de meest geavanceerde, technologisch up to date zeemacht. Zijn admiraal Michiel de Ruyter konden rekenen op het allerbeste van hightech der marine.   De Witt was geen dorknoper. Hij ging met een leuke Nassau-prinses naar de kermis en genoot met volle teugen. Roddels gonsden over het Binnenhof. Hij speelde viola da gamba en was een gangmaker op feesten en partijen. Maar zijn echte passies waren zijn innig geliefde Wendela Bicker, mathematische raadsels en regeren.    Vanuit een klein ambtelijk vertrek in het gebouw waar in onze tijd de Eerste Kamer zit, leidde hij met enkele klerken het Republikeins bewind dynamisch [https://www.youtube.com/watch?v=EM9mrvvTr1Q&list=WL&index=2] en met korte lijnen.   Met zijn netwerk van 'de vrunden' regeerde hij de Staten van Holland, de Staten-Generaal, de hele Republiek, maar ook over de machtsverhoudingen in Europa en de wereldwijde koloniale handelsimperia. Onder zijn bondgenoten zelfs de sultan in Istanboel en de Mughal heersers van India. Twee mensen met een groot machtsinstinct en grote allure als vorsten waren cruciaal voor zijn succes. En voor zijn ondergang. Oranje-weduwe Amalia van Solms koos - in het belang van haar strategie voor de dynastie - voor een alliantie met Johan de Witt, tegen de manipulaties van het Britse hof.   De jonge koning Lodewijk de Veertiende van Frankrijk vleide 'mon bon ami et allié conféderé', maar kreeg allengs schoon genoeg van De Witts gedurige triomfen in het verdeel- en heersspel van de grootmachten. Lodewijk bleek een machiavellist waar zelfs De Witt door overrompeld werd. 'L'état c'est moi' hield een gewetenloosheid en strategische visie in die hij zich vermoedelijk niet kon voorstellen. Johans geopolitieke visie en zijn hondsbrutale militaire acties joegen de vijanden in Londen en Versailles in elkaars armen. Ineens trokken ze samen op tegen de mercantiele en koloniale oppermacht van dat kleine, overmoedige staatje aan de Noordzee. De Witt moest een kopje kleiner gemaakt.  Hun oorlog mikte erop dat Frankrijk België, Brabant en Limburg zou kapen, Duitse vorsten het Oosten en Noorden van de Republiek en de Britten Holland en Zeeland als vazalstaatje onder Oranje bewind. Paniek brak los. Het volk was redeloos, het land reddeloos en de regering radeloos. De Witt verloor de greep op de Haagse politiek. De Oranje-factie greep de macht, hitste het volk op en liet Johan en zijn broer Cornelis in 1672 gruwelijk vermoorden. De jonge prins Willem III – als ‘Kind van Staat’ opgevoed onder leiding van Johan - won de oorlog met veel geluk en vernuft. Kissinger was niet voor niks zo'n bewonderaar van Willem III.   Zijn triomf in 'the Glorious Revolution' van 1688-89 - een soort anti-Brexit! - was postuum ook die van De Witt en zijn grootmoeder Amalia. 400 haar geleden is Johan de Witt geboren. Met Jean-Marc van Tol belichten Jaap en PG vele nieuwe aspecten van zijn leven en werk. Zijn ruim 25.000 brieven die nu worden ontsloten, de documenten en kunstwerken in de grote expositie en de psychologische inzichten dankzij Van Tols romans maken het beeld van zo'n turbulent en rijk leven fris en vernieuwd. De Witt is weer helemaal van nu. *** Verder lezen Johan de Witt en Engeland [https://johandewitt.nl/johan-de-witt-en-engeland-2/] Johan de Witt en Frankrijk [https://johandewitt.nl/johan-de-witt-en-frankrijk/] Johan de Witt en het Rampjaar [https://johandewitt.nl/johan-de-witt-en-het-rampjaar/] Vrouwen rondom Johan de Witt [https://johandewitt.nl/vrouwen-rondom-johan-de-witt/] Musch [https://www.bol.com/nl/nl/p/johan-de-witt-trilogie-1-musch/9200000081864882/?bltgh=mYjv7rOpCXwcXEFWHxNA2g.2_11.13.RollupItem] Buat [https://www.bol.com/nl/nl/p/johan-de-witt-trilogie-2-buat/9200000122049569/?bltgh=vhaVH3WRSGqWlnumV-ZMOA.4_13.14.ProductTitle] Nog meer van Jean-Marc van Tol [https://catullus.nl/?page_id=128] *** Verder kijken Lezing Jean-Marc van Tol over Buat [https://www.youtube.com/watch?v=AsIanNMHGog] *** Verder luisteren De Witt en leiders na hem 461 - Ruud Lubbers zag het een slag anders [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/c2c97419-89bc-4f85-8316-58d1bee4efcf] 193 - Kabinetsformatie 2021: Mark Rutte en de slijtage van zijn leiderschap [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/139d783e-a947-4b94-9a3f-57ef98e00795] (oa over De Witt en Oldenbarnevelt) De Witt en zijn tijd 472 - Winterboekeneditie - Premiers, Leiderschap, Macht [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/8c25a5e4-9cee-4656-b226-8cbbb6f2c6a5] 441 - Extra zomeraflevering: boekenspecial! [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/e3d9a023-b5c4-4e9f-9e71-a8516bafb677] (oa over de Bickers) 08 - Paul Rem over Willem III, de Britten en Het Loo [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/4e522185-a710-48f9-8f14-0bc8028ad205] 387 - Niets is zó politiek als opera - 100 jaar Maria Callas [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/cdff059b-3e0c-4a27-b04e-e1093b8250b2] (oa over Lodewijk XIV, balletdanser) 284 - Quatorze Juillet: komt onder Macron een einde aan De Gaulles Vijfde Republiek? [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/5b8ac743-7ba2-44a8-b9b9-55356d361817] (over Franse heersers) 311 - De wereld volgens Simon Sebag Montefiore [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/caaa9aac-ea36-4633-9460-74da8adf4c2f] (oa over Minette) 49 - De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerd [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/1f089f8f-12a9-429d-85a4-5bd22b12f8c6] 158 - Aan zee is een land nooit klein: EU-voorzitter Portugal [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/396f7d2e-7229-48fe-a635-9e1b54616a13] (oa: de relatie van Portugal met de Republiek) 313 - Zweden, land met een roemruchte geschiedenis [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/a0de9e6c-622b-4109-b3e4-87d61657fd5e] (rivaal van de Republiek) 262 - Waarom India - ook voor Nederland - steeds belangrijker wordt [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/8e738070-a079-4411-ab30-8546d29083fc] (bondgenoot van de Republiek) 48 - Adam Smith en De Welvaart van Landen [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/6dc4b17d-c28c-46a7-bc80-93e6509fc853] De Witt en zijn actualiteit 200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/67379542-f134-4fa3-a50f-0fd6ed6e087a] 359 - Nederland en de slavernij, 150 jaar na de afschaffing [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/d6b254f6-f957-4158-867e-2b5c0e616072] 312 - Schurend verleden - over cancelculture, politiek en geschiedenis [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/9b030d30-ee4a-4d7f-8e7e-f0e9dc0f7043] 300 - Ethische politiek: het bijzondere Nederland met zijn 'moreel hoogstaande opvattingen' [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/5a69346b-929a-4e77-8f82-beda1e8412b6] 350 - 100 jaar Henry Kissinger [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/28b1157f-50c6-4cf6-85ed-8155c59be61e] *** Tijdlijn 00:00:00 – Deel 1 00:42:27 – Deel 2 01:39:09 – Deel 3 01:57:31 – Einde  Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy [https://art19.com/privacy] en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info [https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info].

"We zitten allemaal in dezelfde boot.” Hoe moeizaam en complex onderhandelingen over klimaatverdragen ook zijn, dit besef dringt uiteindelijk steeds weer door. Ook nu Donald Trump de Verenigde Staten ten tweeden male uit het Verdrag van Parijs terugtrok blijft dat cruciaal, ook al maakt dit het wereldwijde klimaatbeleid moeilijker. Dat vertelt Tony Agotha, de klimaatgezant – ‘ambassadeur at large, special envoy for climate and environment’ - van de Europese Unie. Jaap Jansen en PG Kroeger praten met Agotha over wat dat eigenlijk inhoudt, klimaatdiplomatie. En hoe werkt zoiets in een Unie van 27 lidstaten die deels ook hun eigen klimaatbeleid voeren, hun eigen nationale belangen en relaties onderhouden, maar tegelijkertijd wel in dat Europees verband die belangen moeten zien te delen om samen sterker te staan. *** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! [https://vriendvandeshow.nl/bb] Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl [adverteren@dagennacht.nl] en wij zoeken contact. Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen] *** De Nederlander Tony Agotha werkte op Buitenlandse Zaken en in Brussel. Hij zat in het team van Eurocommissaris Frans Timmermans in de eerste Commissie-Von der Leyen. Nu is hij als klimaatgezant onderdeel van de buitenlandse dienst van de EU en valt daarmee tijdens Von der Leyen II onder de buitenlandchef van de Europese Unie Kaja Kallas [https://commission.europa.eu/about/organisation/college-commissioners/kaja-kallas_en?prefLang=nl]. De inhoud van zijn diplomatieke werk stemt hij dan weer nauw af met de Europese Commissie: vicepresident Teresa Ribera [https://commission.europa.eu/about/organisation/college-commissioners/teresa-ribera_en?prefLang=nl] en haar portefeuille ‘Schone, Rechtvaardige en Competitieve Transitie’ en commissarissen als Wopke Hoekstra [https://commission.europa.eu/about/organisation/college-commissioners/wopke-hoekstra_nl] (Klimaat, Nettonul en Schone Groei) en Jessika Roswall [https://commission.europa.eu/about/organisation/college-commissioners/jessika-roswall_en] (Milieu, Waterweerbaarheid en Circulaire Economie). Bovendien stemt hij zijn rol als EU-gezant nauw af met de 23 klimaatgezanten die vanuit de lidstaten actief zijn. “Het is heel belangrijk dat je elkaars signalen uit contacten wereldwijd goed oppikt en waar nodig doorspeelt en daar naar handelt. En dat je ervoor zorgt dat je vanuit dezelfde partituur je muziek maakt. Nee, niet helemaal zoals bij Bach of Mahler. Het is meer Jazz. Want je moet af en toe wel kunnen improviseren.” Agotha vertelt kleurrijk hoe hij als gezant te werk gaat en hoe het toegaat op de wereldwijde klimaatconferenties zoals afgelopen november de COP (Conference of the Parties) in Bakoe (Azerbeidzjan) en direct daarna een heftige bijeenkomst in Busan (Zuid-Korea) over het plasticprobleem. Daar in Busan klonk heel veel jazz, maar de gedurfde improvisaties leverden wel een coalitie van welwillenden op waarmee de EU verder kon bouwen. Zo’n COP is een verhaal apart. Die duurt twee weken en kent een heel eigen choreografie. Een soort Congres van Wenen anno nu. Onderhandelen gebeurt - zeker daar - in fasen en in bijeenkomsten van expertgroepen om de kaders en de mogelijkheden in kaart te brengen. In de tweede week verschijnen de politieke krachtpatsers en moeten deals gemaakt worden. Tony Agotha verheelt niet dat het in Bakoe kantje boord was. Hij en zijn EU-collega’s moesten vol aan de bak. “Het voorzitterschap van het gastland kan als het de zaak goed aanpakt veel bereiken, maar ook - als het de zaak slecht leidt - een hoop narigheid veroorzaken.” In Bakoe moest de EU-delegatie met de nieuwe Eurocommissaris Wopke Hoekstra in het gat springen om te redden wat er te redden viel. Agotha is stiekem best een beetje trots op hoe dat uiteindelijk slaagde. Diplomatie is dan ook een vak apart. “Het op een na oudste beroep ter wereld”, zegt hij met zelfspot. Essentieel is dat je de belangen van je gesprekspartners niet alleen kent, maar ook begrijpt. “Nee zeggen is tot daar aan toe, maar weten waarom iemand nee zegt is veel belangrijker.” Hij wijst erop hoe Klemens von Metternich er in onderhandelingen met Napoleon achter kwam dat die bij elke concessie meteen doorging met eisen opvoeren. “Diplomatie blijft altijd mensenwerk, altijd. Het is daarom heel belangrijk dat je met je gesprekspartners uit andere landen en culturen een verstandhouding ontwikkelt. Idealiter moet je onderhandelingen zo kunnen beginnen: ik lees nu uit mijn hoofd de instructies voor die jij van thuis meekreeg en jij die van mij.” Zijn Chinese collega noemt hem ‘my old friend’. Maar Agotha is niet naïef over de relatie EU-China. Het zijn harde onderhandelaars en nog recent kreeg hij de volle laag met een waslijst aan verwijten. Ook daar moet je mee leren omgaan. De Chinezen zijn heel slim, maar essentieel noemt Agotha dat zij aanspreekbaar zijn op de fundamentele afspraken rond het klimaatbeleid. Daarom is het voor de EU zelf wezenlijk dat de Unie als betrouwbare, transparante en eensgezinde groep landen weet op te treden, juist in deze turbulente tijd. Minstens zo gelaagd zijn de relaties met belangrijke spelers als India en Saoedi-Arabië. Heel verschillende naties met heel diverse belangen en cultuur waar je mee moet leren werken. Hoe de relaties met Amerika zich ontwikkelen zullen is ook voor Agotha nog onhelder. Wel zijn er staten binnen de VS die blijven hechten aan een gedegen klimaatbeleid. Ook voor hen geldt wat Agotha de centrale boodschap noemt: “We doen dit beleid niet voor de Aarde want die kon zich miljarden jaren ook zonder ons bedruipen. We doen dit voor onszelf - voor onze gezondheid, onze banen en de komende generaties.” Het klimaatvraagstuk is omvangrijk en maakt mensen soms defaitistisch, maar Agotha is er daar niet een van. Hij wijst op winstpunten als het Europese emissiehandelssysteem, wat China en India dermate interessant vinden dat zij inmiddels ook in deze richting denken. “Europa is toonaangevend. Wij kunnen een stevige stem kunnen laten horen. De EU blijft een enorm project dat zich juist bewijst in tijden van crisis.”     *** Verder lezen Speech by President von der Leyen at the EU Ambassadors Conference 2025 [https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_25_404] Von der Leyen: "Wir haben keine Bros und keine Oligarchen" (Die Zeit, 15 april 2025) [https://www.zeit.de/2025/16/ursula-von-der-leyen-eu-usa-donald-trump] *** Verder luisteren 471 - De verduurzaming is Nederlands grootste verbouwing ooit [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/e5cdb7b1-3c0a-4bb7-b180-ce3955e93887] 462 - Allard Castelein moet essentiële grondstoffen veiligstellen [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/1d3bdae5-949a-420a-912e-f5eb6598dfba] 460 - VVD'er Silvio Erkens strijdt voor versnelling van het klimaatbeleid [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/24cb20fd-6374-4a27-b07c-252a18a324b1] 446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/7af41d6c-1463-4010-94df-a702f6f5cf08] 435 - Klimaat en Groene Groei: Sophie Hermans heeft grote ambities, maar wordt het haar mogelijk gemaakt? [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/6788a21d-d2c8-4124-a765-385ca22e7728] 427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/84273d61-0203-4764-b876-79a25695bed1] 415 – Klimaatbeleid: de inhaalslag van Nederland in Europa [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/b6c685db-4cdd-4135-a8b7-f148ede7238d] 411 - Negen opmerkelijke aspecten van de Europese Unie [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/4a56a7ae-c099-4a13-8226-13f4ebab87b2] 389 - De lange en hobbelige weg naar een klimaatneutraal Nederland [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/4f1a53f7-01a8-482f-9d8d-873ffa005f3d] 378 - Dertig jaar na 'Maastricht' is Europa toe aan een nieuwe sprong voorwaarts [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/13d11607-7a62-4996-9033-31d9796702b1] 369 - Klimaatminister Rob Jetten [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/6c04c7bb-7d1d-4ad4-9e18-39750951de37] 358 - Ligt het ambitieuze klimaat- en energiebeleid op koers? Gesprek met Henri Bontenbal (CDA) [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/a157fa76-9412-4707-bc3b-f52a157aa6b1] 344 - Nederland in Europa: een masterclass door Tom de Bruijn [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/82e0ca42-1aae-4867-a9bc-46ac424b8821] 340 – Caroline van der Plas ontvangt Frans Timmermans. Vijf misverstanden over Europa [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/49c1ec1e-dd13-4451-9ab5-3012e6d72e9a] 338 - Hoe de stikstofcrisis de energietransitie vertraagt. En: wat intussen wél met sprongen vooruitgaat [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/44ca8c95-3d97-4311-ae55-f56bc5dd165c] 244 - Frans Timmermans over klimaatbeleid, geopolitiek en weerbare democratie [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/d1961e80-ac0d-4f56-8004-786246ca8114] 106 - Diederik Samsom over het Europese klimaatbeleid en het crisisherstelplan [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/23412fb6-252c-4126-885e-03ad77b78e79] 36 - Wopke Hoekstra: EU moet geopolitieke machtsfactor worden [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/efef2131-1295-4d4e-af08-ba3903e746b8] *** Tijdlijn 00:00:00 – Deel 1 00:46:23 – Deel 2 00:57:52 – Deel 3 01:06:41 – Einde  Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy [https://art19.com/privacy] en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info [https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info].

In mei viert Amsterdam een uniek muziekfestival [https://mahlerfestival.concertgebouw.nl/]. Wat past beter bij 750 Jaar Amsterdam dan de uitvoering van heel het werk van Gustav Mahler door de beroemdste orkesten, dirigenten en solisten uit heel de wereld? Mahler, de Weense componist van het 'Fin de Siècle' die Amsterdam als de tweede stad van zijn muziek beschouwde.    Jaap Jansen en PG Kroeger praten met Thomas de Jonker, musicoloog van het Concertgebouw, over dit festival, Mahlers muziek, zijn leven in turbulente politieke tijden, in een periode van culturele bloei en over zijn unieke band met Nederland en het Concertgebouw. *** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door het Concertgebouw [https://www.concertgebouw.nl/] en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! [https://vriendvandeshow.nl/bb] Als vriend word je uitgenodigd om op zaterdag 17 mei met Jaap en PG in het Mahler Paviljoen op het Museumplein in Amsterdam te genieten van Mahlers Negende symfonie! Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl [adverteren@dagennacht.nl] en wij zoeken contact. Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen] *** Gustav Mahler (1860-1911) was de beroemdste musicus van zijn tijd. Nog voor hij 40 werd, had de stokoude keizer Frans Jozef hem benoemd tot chef van de Hofopera in Wenen. Dát was al zeer politiek, want in Oostenrijk-Hongarije hadden joden maar net volledige burgerrechten, dus deze benoeming op de top van de kunsten was een sensatie.    Door die artistieke roem en komeetachtige carrière was Mahler doelwit van heel wat vuige kritieken. De jaren tussen 1890 en 1914 leken wel onbezorgd, feestelijk in cultuur en vele contacten, maar de gouden jaren na het Weens Congres van 1815 waren voorbij. Het Habsburgse Rijk wankelde, oorlogen langs de randen braken uit en donderwolken aan de horizon trokken samen. Mahlers werk klinkt daarom soms bijna profetisch. Zijn Wenen bloeide, maar in de krotten en stegen leefden sloebers als Adolf Hitler en Josip Broz Tito en ondergedoken Russen als Vladimir Lenin, Leon Trotski en Jozef Stalin. De komende eeuw begon in de sloppen van deze stad. Gustav Mahler was inmiddels een wereldburger van de eerste golven van de globalisering. Hij werd chef van de Opera en de New York Philharmonic, dirigeerde van Ljubljana en Boston tot Rotterdam. Stoomschepen, treinen en zelfs de auto voerden hem over heel de wereld.     Amsterdam werd zijn 'tweede stad'. In 1903, 1904, 1906 en 1909 kwam hij zijn eigen symfonieën dirigeren. Zo ontstond een unieke, organische relatie met de musici van het Concertgebouw en dirigent Willem Mengelberg. Samen schreven zij muziekgeschiedenis. Het belette de erg veeleisende 'divo' Mahler overigens niet gedurig te klagen over de regen, de kille wind en het lawaai van de havenstad.    Na Mahlers dood in 1911 werd Amsterdam het cultureel centrum waar men hem bleef eren en spelen. In 1920 - meteen na de Vrede van Versailles - bracht de stad de kunstenaars van heel de wereld bijeen voor het eerste 'Mahler Feest'. Het vredesappel tijdens dat festival bewees nog eens hoezeer men politiek en menselijk snakte naar verzoening in een vreedzaam Europa.  Dat ontstond pas na de jaren waarin Mahler door de Nazi's verboden was en hij in de vergetelheid leek te raken. Maar niet in Amsterdam en evenmin in New York. Dirigenten als Bernard Haitink en Leonard Bernstein zorgden voor een renaissance van Mahlers liederen en symfonieën. De nieuwe welvaart, de technologie van de elpee en de televisie én de filmkunst maakten Mahler een begrip voor velen. Hij werd de componist van een modern, verzoend Europa.    In Amsterdam komt nu in 2025 in het festival de wereld bijeen. Hopelijk ook nu voor een moment en appèl tot vrede en verzoening. Toporkesten uit Chicago, Boedapest, Tokyo en Berlijn, jonge maestro's als Klaus Mäkelä en fameuze dirigenten als Kirill Petrenko komen Mahler dirigeren.   *** Verder luisteren In MAHLER! De symfonieën [https://www.concertgebouw.nl/ontdek/nieuw-podcast-mahler-de-symfonieen-met-groenteman-oliemans-de-jonker?utm_medium=referral&utm_source=Mahlerwebsite] nemen Gijs Groenteman, Thomas Oliemans en Thomas de Jonker de negen voltooide symfonieën van Mahler minutieus onder de loep. 387 - Niets is zó politiek als opera - 100 jaar Maria Callas [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/cdff059b-3e0c-4a27-b04e-e1093b8250b2] 373 - Nederland en België: de scheiding die niemand wilde [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/0eb00268-9b56-427c-8687-505a0f69f401] Hoe een opera België van Nederland afscheurde 346 - Alle Menschen werden Brüder! [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/1c369825-dd76-463a-abd9-8d522f58e759] 43 - Mozart op het Binnenhof [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/2f944a46-f9bf-46cc-bba8-9f0edabde41c] 198 - Slovenië [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/a313fcdf-64f0-4175-b96f-18f062c962ab] met Mahlers Ljubljana 305 - Andrea Wulf, Hoe rebelse genieën twee eeuwen later nog ons denken, cultuur en politiek beïnvloeden [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/9679f995-4a1c-4988-b385-73a882528902] 488 - Het Congres van Wenen (1814-1815) als briljant machtsspel [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/1423134d-c671-4a71-805a-1d21ab9f7de6] 71 - Caroline de Gruyter en Habsburg [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/43edd541-d5b5-43dd-a574-1399b6ba05bb] 455 - De bufferstaat als historische - maar ongewenste - oplossing voor Oekraïne [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/0feef3c8-fd13-4461-860a-e54e2eba2f2c] (met verwijzingen naar Habsburg) 207 - Zomer 2021: Boekentips van PG! [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/f9cdaedb-8c58-428a-b695-912407764400] oa Händel in London, the making of a genius 148 - Stefan Zweig als inspirator van Europa als culturele en politieke gemeenschap [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/049c35e2-9159-4693-a4d5-596a219c570f] en schrijver van opera's 38 - Oostenrijk als brug naar Rusland [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/29723a6e-6ec4-49ce-9354-07fdc118b9cb] 339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck [https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/375b5051-04c8-4181-b31e-56436dfda193] *** Tijdlijn 00:00:00 – Deel 1 00:28:51 – Deel 2 01:24:07 – Deel 3 01:57:58 – Einde Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy [https://art19.com/privacy] en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info [https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info].