Evenwicht, je leven

Het dragen van boodschappen is nogal wat. Dat kan lastig zijn. Helemaal als het evenwicht minder goed werkt.  (eigen foto van boodschappenkar) Volledig transcript  Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast over ons fascinerende en ingenieuze werkende zintuig evenwicht. Je hoort niet zo vaak verhalen over ons evenwicht. Terwijl we daar allemaal dagelijks mee te maken hebben. Je luistert naar Paula Hijne, ik ben auteur van het boek 'Evenwicht, in uitvoering'. En deze aflevering van de podcast 'Evenwicht, je leven' is seizoen 9, aflevering 5: Boodschappen doen. En dan begin ik met een verhaal. Boodschappen doen. Ik heb boodschappen gedaan, in de supermarkt vlak bij huis. Met twee overvolle boodschappentassen loop ik naar huis. Ze zijn eigenlijk te zwaar. Ik zet één tas neer en loop met de andere verder in één hand. Maar dat gaat veel lastiger. Ik loop helemaal te wiebelen met die ene tas, ik val er bijna mee om! Wat ongemakkelijk. Ik pak de tas met twee handen voor me en met moeite sjouw ik de boodschappen naar huis. Dan loop ik terug om de andere tas te halen. Die pak ik direct met twee handen vast. Met twee tassen aan beide zijden is het veel makkelijker lopen. Het lijkt wel of ik dan meer in evenwicht ben. Maar dan moeten ze niet te zwaar zijn. En lopen is sowieso altijd even uit balans toch? Dom om zo veel in één keer te kopen. Daar ben ik niet sterk genoeg voor. Dit verhaal staat in het boek 'Evenwicht, in uitvoering', hoofdstuk 8 en dat heet: 'Links en rechts.' En dan gaat het over de hersenen. En dan ook hoe de hersenen werken in relatie tot de evenwichtsorganen en ook de linker- en de rechterhelft van de hersenen. Dat komt dan ook aan bod. Maar daar wil ik het niet over hebben. Ik wil het hebben over die boodschappen doen. En waarom die boodschappen? Pas geleden had ik weer zo'n wiebeldag. Dat is zo'n dag dat ik instabiel ben, dat ik me wat draaierig voel, maar nog wel zelf kan lopen, eventueel met steun. En op zo’n dag, als het dan tijd is om boodschappen te doen, dan ga ik dat alsnog doen. En als dat op een zaterdag is, dan ga ik met mijn man naar de winkel. Met de auto gaan we daarnaartoe. En dat is een hele grote supermarkt. Op zo'n wiebeldag wil ik heel graag de winkelwagen hebben en die gebruiken als steun. Dus die wil ik de hele tijd bij me houden. Dat betekent dat ik dan met die kar overal dus langs ga rijden waar ik de boodschappen moet halen. Die steun is dan heel prettig. Wat het dan nog wel weer lastiger maakt is, dat er spullen zijn die heel hoog staan, dan moet je reiken. Dan moet ik helemaal op mijn tenen gaan staan. En op je tenen staan is natuurlijk ook wel weer wat uit balans. Dat is niet handig op een wiebeldag. Er zijn ook producten die helemaal aan de onderkant liggen. Dan moet je bukken om erbij te kunnen. Niet alles is op ooghoogte. En ook dat bukken is natuurlijk kantelen met je lichaam en ook maakt dat op zo'n wiebeldag dat lastiger is. Dat moet ik dan met beleid doen. Als ik dat zelf wil pakken, moet ik dat met aandacht doen, heel rustig aan. En als mijn man dan bij me is dan wordt het iets makkelijker, want dan kan hij die spullen pakken, die hoge en die veel te laag staan. En alles op ooghoogte kan ik natuurlijk zelf dan wel doen. Dat met steun lopen, met die winkelwagen, dan kan ik toch nog zelf boodschappen doen. Dat vind ik heel fijn. Waar ik nog wel mee te maken heb, is dat de winkel zelf allerlei triggers kan geven. En dan gaat het erom dat in een winkel, dan zie je allerlei drukke patronen, vormen, er is veel contrast, allerlei stippeltjes, streepjes, allerlei verschillende kleuren door elkaar heen en dat hele schappen lang. En vooral die grote supermarkt, met hele lange schappen, maakt als je dan daar doorheen gaat lopen, dat je aan weerskanten heel veel kleurrijke patronen allemaal ziet, en als je dan ook zelf aan het bewegen bent, dan wordt het moeilijker om daar doorheen te lopen. Dan kan ik me beter focussen op óf op mijn winkelwagen óf maar op één klein stukje steeds. En niet dat hele gangpad door kijken. Want dat zien van al die drukke patronen en kleuren, dat kan allemaal invloed hebben op dat evenwicht. En dat heeft dan ook bij mij, erge invloed op mijn evenwicht op zo'n wiebeldag. Dat zorgt écht voor desoriëntatie met alles om me heen. Dan lijkt het alsof het allemaal in beweging is. Als er dan ook nog allerlei mensen langs lopen, dan wordt dat nog wat moeilijker. Dat geldt ook, dat als je in een winkelstraat loopt -dat doe ik trouwens niet op zo'n wiebeldag, dan ga ik niet uitgebreid winkelen- maar zelfs als mijn evenwicht verder nou, rustig is, dat ik daar minder last van heb, en ik ga wel winkelen, kan ik last hebben van al die te veel aan prikkels, door nou ja, alles wat daar te zien is. Door te veel kleuren, door te veel vormen, vooral ook door licht! Het licht van buiten, gewoon van de zon, maar ook al het licht wat door die winkels allemaal gecreëerd wordt. Wat allemaal in de etalages staat. Sowieso ook in de supermarkt is het ook belangrijk wat voor soort licht daar dan hangt. Ze hebben recent de supermarkt helemaal verbouwd. En ik heb gemerkt dat het licht wat ze nu gebruiken, dat het voor mij fijner is, omdat dat veel rustiger is. Ik weet niet precies waar het aan ligt, maar ze hebben het zó veranderd dat het voor mij rustiger is om daar dan rond te lopen. Dus het licht zelf heeft minder invloed op mij als ik zo'n wiebeldag heb, dat ik daardoor gedesoriënteerd raak. De muziek die gespeeld wordt in de supermarkt, dat is ook afhankelijk van hoe ik mij voel. Dat geldt denk ik voor heel veel mensen, maar op zo'n wiebeldag dan moet ik geen drukke muziek hebben. Geen techno-muziek, geen ..ehm.. met heel veel snel ritme of zo. Dan heb ik gewoon het liefst rustige muziek. Kunnen ze in de winkel niets aan doen, maar ik denk dat het voor heel veel mensen toch uitmaakt wat voor muziek er is. Ik heb wel eens dat als ik aan het winkelen ben, dat ik dan een winkel binnen loop waar de muziek zó hard staat, dan ga ik niet eens verder meer kijken. Daar loop ik uit, ga ik weg. Ik vind dat heel onaangenaam als daar hele luide muziek is. En dat geldt dus ook voor de supermarkt en als dat rustige muziek is, vind ik het veel prettiger om daar even iets langer te blijven. Maar wat kun je er nou aan doen, als je toch boodschappen moet doen en je hebt zo'n wiebeldag? Je voelt je niet zo prettig. Je bent wat instabiel. Nou, wat je dan zou kunnen doen, is dat je op hele rustige momenten gaat winkelen. Vaak zijn wij wel vroeg op de zaterdagochtend en dan zijn er nog niet zo veel mensen in de winkel, ik vind dat heel fijn. Ik merk het wel als ik hier naar de buurtsuper ga -die is bij ons vlak in de buurt- dan ga ik wel vaak op een moment dat het wat drukker is, omdat ja, dan heb ik bedacht vlak voor het eten: ik heb dat en dat nodig, maar dan gaan natuurlijk een heleboel mensen tegelijk... gaan dan naar de winkel. Dan kan het zijn dat ik... dat ik dat wel eens te veel vind. Helemaal als ik me dan niet zo prettig voel op zo'n dag, dan wil ik al die mensen niet om me heen! Dus je kunt beter kiezen voor rustige momenten om te winkelen. Wat mij ook helpt, helemaal op die zaterdag, is dat ik een lijstje heb. En met een lijstje dan hoef ik niet zo heel lang te zoeken. Ik hoef ook niet lang te treuzelen en dan nog te bedenken wat ik allemaal nodig heb. Dan hoef ik niet zo lang te blijven. Met zo'n wiebeldag -heb ik echt gemerkt- dan moet ik zéker geen haast hebben van, even snel dit en even snel dat. Dan is het voor mij belangrijk om de tijd te nemen en dan rustig rond te lopen en dat het niet uitmaakt of het 10 minuten langer gaat duren. Dus neem de tijd. Een andere tip die ik geef, dit komt allemaal uit het boek 'Evenwicht, in uitvoering'. Daar staat het ook écht een kopje: 'In de winkel' wat je allemaal kunt doen. Helemaal als het evenwicht dus niet goed werkt. Daar staat dan ook: gebruik de winkelwagen als steun. Nou dat is ook wat ik zelf natuurlijk heel erg ervaar. Dat het heel helpend is om die winkelwagen te gebruiken. Wat ook kan helpen is als dat dat licht toch ..ehm.. te fel is en er te veel kleuren zijn is dat je een donkergekleurde bril op gaat doen, een zonnebril. Dat tempert dan die kleurverschillen en dat maakt het contrast wat minder sterk. En dat maakt dan dat je rustiger kunt kijken. Dus ja, als het dan toch zo'n dag is waarop jij ook wiebelig bent, doe dan een zonnebril op als je naar de winkel gaat. Het klinkt misschien een beetje raar, het ziet er misschien ook een beetje raar uit, maar het kan écht helpen om toch rustig je boodschappen te doen. Wij gaan dan vaak met de auto, dan is het met de kratten terug in de auto en dan rijden we naar huis. Maar als je zelf niet met de auto van de winkel naar huis gaat, maar gewoon zelf lopend gaat, neem dan een boodschappenkarretje mee in plaats van dat je moet sjouwen! Helemaal in het begin van deze podcast heb ik verteld over dat sjouwen van zware tassen, dat dat heel onhandig is. En als je een boodschappenkarretje meeneemt, dan heb je daar nog weer een beetje steun aan. Je kunt een boodschappenkarretje achter je aan trekken, maar er zijn ook van die karretjes die kun je vooruitduwen, net als je eigenlijk een buggy ook duwt, kan je ook die boodschappenkar voor je duwen. En dan maakt het dat je wel wat meer steun daaraan hebt. Niet helemaal natuurlijk, ..ehm.. als die omvalt dan val je om, want hij glijdt natuurlijk zo weg. Maar het geeft wel toch wat steun. En omdat hij, als hij gevuld is, is hij ook wat zwaarder en zodoende helpt het ook wel weer op zo'n wiebeldag om daarmee te lopen. Ik heb die tas toen aangeschaft, want ik heb er zelf eentje. En dat was eigenlijk in de tijd dat de winkel hier net geopend was, dat is al jaren geleden dus, want toen had ik dus die Ménière en ik had continu dat ik aanvallen achter elkaar kreeg. En tussen de aanvallen door ook heel inst...

Taal is continu in verandering, ook al hebben we vaste spellingregels. Wat is taal precies, wat hoort ook bij taal? (eigen foto: scheurkalender uitspraak Loesje) Volledig transcript Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. En in deze podcast vertel ik over ons evenwicht, over míjn evenwicht. Maar ook over al die dingen die mij bezighouden. En daarvoor gebruik ik mijn stem en vind de woorden die ik wil delen met jou! Dit is seizoen 9, aflevering 4: Onze taal. Je luistert naar Paula Hijne. Ik deel allerlei woorden met jou. Die hoor jij, die versta jij. Je hebt daar misschien wel beelden bij. Dit gaat dus, deze aflevering, gaat over taal. Dat is naar aanleiding van een uitspraak van Loesje. En die gaat zo: Taal groeit. Taal ademt. Taal vindt altijd een weg. Ja, taal. Ik beheers alleen de Nederlandse taal. En ik kan ook een beetje Nederlands met gebaren. Maar ook dan gaat het om Nederlandse gebaren. Ik ken geen Engelse gebaren, geen Amerikaanse, geen Indonesische gebaren. Ik ken alleen maar de Nederlandse gebaren. Ik denk vaak in woorden en volgens mij dan minder in beelden. En toch zal het ook wel andersom zijn. Dan is er eerst een beeld, waarna ik dan de woorden zoek en vind, die het beeld dan weer woorden geeft, die het helderheid geeft, zodat ik dat beeld kan duiden. Zou ik ook alleen beelden hebben in mijn hoofd waar geen woorden bij passen? Volgens mij is dat onmogelijk. In dromen zijn er alleen beelden en gevoelens. Of droom ik ook in woorden? Dat weet ik eigenlijk niet precies. Taal vindt altijd een weg. Ja, dat vind ik ook dat het eigenlijk helemaal klopt, wat Loesje dan heeft opgeschreven. Op welke manier dan ook. Want in de communicatie is er altijd taal aanwezig, want communicatie is het gebruik maken van taal. En ook gebarentaal dat is een beeldtaal en al worden er geen letterlijke woorden gesproken bij echte gebarentaal, de NGT, Nederlandse gebarentaal, toch is dat communiceren met ..ehm.. gebaren, dat is ook een taal. Het heet ook niet voor niets gebarentaal. En toch ben ik daar langer over na gaan denken van, hoe zit dat nou precies met die taal? Als je nou kijkt naar de kunst, het maken van kunst. Dan hoef je toch niet per se taal bij te gebruiken? Sowieso iets maken, bijvoorbeeld eten klaar maken, dat kan volgens mij ook allemaal zonder taal. Je hoeft dus niet overal woorden op te leggen. Als je iets eet, maakt het helemaal niet uit of het woord ‘appel’ is. Je kunt die appel gewoon eten, zonder het woord ervoor te gebruiken. En ik had dat nooit eerder zo bekeken. Pas toen ik bezig was om na te denken over taal, kom ik op dit soort gedachten. En als ik kook, zonder recept, dan doe ik dat op gevoel, op ervaring ook en zo. En zo ook het toevoegen van kruiden. En dan maakt het niet uit of het kerriepoeder heet of dat het kurkuma is of dat het een mengsel is van allerlei kruiden. De naam zegt iets over het product, maar de naam die heb ik niet nodig om dan dat kruid toe te voegen. Ik kan gewoon die kerrie toevoegen, tijdens het koken. En als ik kijk naar de andere dingen die ik doe, bijvoorbeeld haken. Dat haken vind ik ook heel leuk, met katoen of wol. En de soort steek die ik dan maak, die heeft een naam. Maar ook zonder de juiste naam ervoor, kan ik die steek gewoon gebruiken tijdens het haken. Ik kan zelfs een steek bedenken waarvan ik niet eens weet dat er een naam voor bestaat. Gewoon een fantasiesteek. En als ik dat maar continu herhaal, dan kan ik dat gewoon doen. En volgens mij is het ook zo bij kleuren. Alle kleuren die hebben een naam, maar ook zonder de naam, kan ik wel gebruik maken, gewoon, van die kleuren. En het gekke is, ik zal zelf altijd de naam van de kleur of het ingrediënt, zal ik altijd in mijn hoofd benoemen. En dat komt gewoon omdat ik altijd in taal denk! En als het taalgebied in de hersenen beschadigd is door uitval, door een bepaalde ziekte, door een infarct, dan kan ik nog steeds -volgens mij- iets lekkers koken of iets kleuren of iets maken met mijn handen, want daar heb ik dus niet die woorden per se voor nodig. Alleen creatief schrijven, dat lukt dan natuurlijk niet meer, want creatief schrijven heeft natuurlijk álles met taal te maken. Dan gaat het om letters en woorden en zinnen, om daar teksten van te maken. En ook al zou ik dan de vorm van de letter na kunnen maken, als ik geen taal meer tot mijn beschikking heb, dan hebben al die letters helemaal geen betekenis meer. En ik zou nog steeds klanken kunnen maken, maar zonder taal is het onduidelijk hoe een bepaalde combinatie letters een woord vormen en wat dat dan betekent. En ik vraag me ook af, zou ik zonder taal kunnen zingen? Volgens mij kan dat gewoon. Allerlei klanken, daar kan je gewoon melodieën mee maken en dan hoeft het niets te betekenen, dus volgens mij kun je wel zingen zonder dat daar woorden aan te pas komen. Maar zonder taal, dan blijven alleen die beelden over. Beelden die misschien wel herkend worden, omdat er toch een ervaring aan zit, maar dan zonder dat het een woord is en zonder dat je er de betekenis achter weet. Maar voor mij is dat nauwelijks voor te stellen hoe zoiets precies werkt. Het lijkt me ook moeilijk om dat na te vragen bij mensen als taal als uiting niet meer mogelijk is. Want ja, hoe vertel je dat dan? Want vertellen doe je natuurlijk met woorden. Taal groeit. Taal ademt. Taal vindt altijd een weg. Taal ja, spelen met taal, dat doe ik natuurlijk heel graag hè! Als je al langer naar deze podcast luistert, dan heb je al veel vaker gehoord dat ik betekenis aan bepaalde woorden geef, aan bepaalde gedachtes geef, net weer op een andere manier dan hoe jij dat bedacht had of hoe een ander daarover denkt. En spelen met taal doe ik dan wel heel vaak met woorden. En al mijn gedachten zijn dan beelden dus, met daar die woorden toch bij. Als ik iets bedenk om te maken, dan komen daar altijd wel weer woorden bij, al gaat het maar om het materiaal wat ik wil gaan gebruiken, de voorwerpen die daarvoor nodig zijn om iets te maken, dan benoem ik in mijn hoofd toch dat materiaal of dat ding, de schaar, ..ehm.. de pen. En ook als ik een idee heb om een presentatie te geven, dan gaat het ook altijd over wat ik zeg. En wat ik wil doen. En ook daar gebruik ik natuurlijk steeds woorden voor. Dus een leven zonder taal, lijkt mij onmogelijk om heel bewust bezig te zijn. En zelfs als ik alles in gebaren zou doen, en met mimiek, dan is het steeds een vertaling van wat ik denk, wat ik wil, wat ik bedoel. Ja, en het is ook niet voor niets natuurlijk gebarentaal. Maar taal vindt altijd een weg. Ja, dat denk ik ook dat dat zo is. Ik kan me dus niet voorstellen hoe het leven zou zijn zonder taal. En dat is best vreemd, want ik kan me wel een voorstelling maken hoe het is om blind te zijn of doof te zijn. Alleen tegelijkertijd doof en blind zijn, dat is weer niet mogelijk - dat gaat mijn voorstellingsvermogen te boven. Hoewel, ietsjepietsje weet ik een beetje hoe dat is. Ehm.. gelukkig kan ik er ook over lezen. Ik heb pasgeleden daar ook een boek over gelezen van iemand met het syndroom van Usher die dus langzamerhand steeds minder gaat zien en ook steeds minder gaat horen. Haar voorland is ook, dat op een gegeven moment de hele, het hele zicht en het hele gehoor ook is weggevallen. Dan weet ik niet hoe je dan in de wereld staat. Hoewel zij wel heeft geleerd taal te gebruiken en woorden te gebruiken, dus ze heeft wel bepaalde beelden waar allerlei woorden bij horen. Maar weer even terug naar mezelf dan. Ehm.. zonder taal, hoe zou ik dan boodschappen doen? Nou denk ik dat als je door de winkel loopt, dan kan je aan de hand van wat je ziet, kun je toch een keuze maken. En kun je dat dan meenemen. Want van veel spullen, dan zie je al wat het is. Alle groenten en fruit. En anders zitten er plaatjes op, op verpakkingen. En de herinnering aan hoe iets smaakt, hoe de geur is, hoe je het klaar maakt dan, kan allemaal zonder de taal die je ervoor nodig hebt. Dus volgens mij kun je best boodschappen doen zonder taal. Alleen ja, niet het lijstje natuurlijk. Als je een lijstje, een boodschappenlijstje maakt, dan heb je weer woorden nodig om het op te schrijven. Tenzij je dat natuurlijk weer met foto's zou doen! Als je foto's van het product maakt wat je nodig hebt, dan kun je dat lijstje meenemen. Maar hoe zit het dan met getallen? Getallen dat is ook een soort van taal. En hoe ga je dan afrekenen? Als je dus contant moet afrekenen, dan heb je het nodig dat je weet hebt van de getallen - dus cijfers en het geld dus begrijpt. Dan is het wel makkelijk als je kunt pinnen met een pinpas en je hoeft die alleen maar tegen het apparaat aan te houden. Dan heb je weer geen woorden nodig en ook geen getallen. Tenzij je natuurlijk toch de pincode moet invoeren. Er zijn mensen die analfabeet zijn, die kunnen dus niet lezen. Die kunnen de woorden niet lezen. En toch zijn ze wel voortdurend met taal bezig, want communiceren, praten met elkaar is natuurlijk ook altijd taal. En als je in het woordenboek opzoekt 'taal': ‘taal is een systeem van klanken, letters en woorden en die worden gebruikt door mensen om elkaar dingen duidelijk te maken.’ Als jij niet kan lezen, dan kun je wel dat systeem van klanken en letters en woorden gebruiken. Want mensen die analfabeet zijn kunnen wel gewoon vertellen, kunnen wel dingen uitleggen, vinden wel de woorden voor wat ze nodig hebben. Wat ze willen gaan doen. Taal groeit. En taal is voortdurend in beweging. Er komen steeds nieuwe woorden bij. En er zijn ook woorden die verdwijnen. Er ontstaan ook allerlei nieuwe vormen van communicatie. Er is ook een computertaal. We hebben het ook wel eens over de lichaamstaal. Maar als er helemaal geen taal meer zou zijn, volgens mij zouden dan alle, bijna alle beroepen niet meer bestaan. Net zoals dat als er geen internet...

Water drinken, het is onze eerste levensbehoefte. Ik vind het heerlijk om wat er te kunnen drinken. Dat heb ik wel moeten leren.  (eigen foto; gebaar voor water drinken) Volledig transcript  Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. Je luistert naar Paula Hijne. In deze podcast heb ik het ook vaak over allerlei dingen die mij in evenwicht houden. Dat kan zowel fysiek zijn of juist psychisch. Dit is zo'n aflevering waarin ik het ga hebben over wat mij helpt om ook daadwerkelijk ook wel in evenwicht te blijven zonder dat het dus iets ..ehm.. fysieks is, maar het is wel heel tastbaar. Dit is seizoen 9, aflevering 3: Water Voordat ik altijd begin bij de podcast opnemen, loop ik altijd eerst even naar de badkamer om een beker water te drinken. Of ik heb al een glas van beneden meegenomen, daar doe ik water in en dat zet ik hier bij me neer. En voordat ik ga praten, neem ik altijd eerst een slok water. Water! Water drinken, ja dat is cruciaal om te overleven. We hebben water nodig. Het is eigenlijk onze eerste levensbehoefte. Ik heb wel eens gezegd over de behoefte om te voelen ‘waar is de aarde?’ Dan gaat het weer over het fysieke evenwicht. Die behoefte die ons lichaam heeft, waar is de aarde, die behoefte is groter dan eten en drinken. Nou denk ik dat het eigenlijk alleen maar om het eten gaat, want het drinken, ik vermoed dat dat echt wel de eerste levensbehoefte. Genoeg vocht tot je nemen, dat je genoeg vocht nodig hebt, om te blijven leven. En dat daarna de behoefte is van willen weten ‘waar is de aarde?’ En dat het eten daarna pas komt. Want dat voelen van die aarde is ook echt héél erg belangrijk. Dat weet je niet, dat is vaak een onbewust gevoel. Je gaat het pas begrijpen op het moment dat je ook echt een keer de aarde niet meer kunt voelen en hoe onaangenaam dat is. Maar dat is weer voor een andere aflevering. Nu gaat het over water. Cruciaal om te overleven. Water zorgt er namelijk voor dat er ook een goede opname van de voedingsstoffen is. Dat je dus, als je water drinkt, ook alle andere dingen die je eet, dat dat goed vervoerd kan worden door je hele lichaam, want het water zorgt ook voor het transport. En met voldoende water, met voldoende vocht, dan kunnen al die voedingsstoffen die nodig zijn voor je lijf ook goed opgenomen worden. Het water is ook nodig voor het afvoeren van allerlei afvalstoffen in je lijf. Als je allerlei voedingsstoffen opneemt is er ook tegelijkertijd altijd een soort afvalproductie en ook dat moet weer weg! Dat gaat via de urine en de ontlasting. Dus dat afvoeren is ook net zo belangrijk. En genoeg vocht is ook nodig voor het regelen van de lichaamstemperatuur. Water is dus cruciaal! Op één dag verlies je wel zo'n 2,5 liter vocht. En dat is natuurlijk de urine en de ontlasting, maar ook via de ademhaling en via het zweten. Al het bewegen, ook al voel je het niet direct dat je helemaal drijfnat wordt, iedereen heeft wel iets dat ie... dat ie zweet. En dan uit eten, als je gewoon alleen maar eet, dan haal je ongeveer 1 liter vocht, haal je dan wel, omdat in heel veel eten -en met name ook in allerlei groenteproducten en zo- daar zit al heel veel water in. Maar daarnaast wordt geadviseerd om toch zo'n anderhalf tot 2 liter water te drinken. En waarom maak ik deze aflevering? Ik vind het namelijk heel belangrijk om water te drinken. Dat heb ik niet altijd geweten. Maar ik weet nog, lang geleden en dan, dat was nog in de tijd... dat ik woonde in Maarssenbroek. Daar had ik een vriendin, en die vriendin die was natuurgeneeskundige, en ik was bij haar -ik weet niet meer met welke klacht ik bij haar kwam- maar zij ging bij mij van alles meten en zij gaf toen al heel snel aan: 'Je hebt een vochttekort. Je moet veel meer vocht tot je nemen en ja, dat kan door dus voldoende water te drinken.' En gewoon water drinken, was ik toen niet gewend. Het was altijd koffie, thee, het was sap, misschien ook wel frisdrank, dat weet ik eigenlijk niet meer. Het is best lang geleden. En toen ben ik dat heel langzaam gaan opbouwen om meer water ten drinken, want ik dacht: hoe kom ik nou aan anderhalf tot 2 liter? Dan moet ik eigenlijk elke keer gaan tellen en zo, en toen zei ze: 'als je nou gewoon een fles neerzet en die fles die moet leeg aan het eind van de dag. En dat is een literfles, dan heb je in ieder geval één liter al gedronken plus al je andere drinken aan koffie en thee. Dan kom je al een heel end. En als je die dan ergens neerzet, zichtbaar dus op het aanrecht waar je vaak genoeg langs loopt, en dan elke keer neem je daar dus water uit.' En zo heb ik dat gedaan, ik weet dat ik dat toen nog wel heel lastig vond. Maar heel langzaamaan ben ik steeds meer gaan drinken. En dat het ook steeds gewoner werd om water te drinken. Gewoon puur water! Niets erdoorheen. Helemaal niet! Dat was mijn eerste kennismaking dat mijn lichaam dus veel meer vocht nodig had. En het grappige is, ik wilde deze aflevering dus al heel lang maken, maar dan wilde ik wel even precies weten, waarom is water nou zo belangrijk? Dus daarom ben ik een heleboel gaan opzoeken daarover en ook in relatie tot wat ik zelf ja, daarvan ervaar. Ik weet ook wel dat op een gegeven moment was het ..ehm.. in het werk, in het onderwijs, had ik een klas met kinderen in een noodgebouw en het was ontzettend warm. En ik heb toen aangegeven dat de kinderen zelf een bidon of een flesje mee mochten nemen om op de tafel te zetten en dat we tijdens het werken, dat iedereen gewoon zelf water mocht blijven drinken. Dat was ook nodig, want het was daar zó warm! En ja je moest wel blijven lesgeven! En ik had al gemerkt, als de kinderen niet voldoende water namen, dan verslapte die concentratie, ..ehm.. (ha!) ze liepen bijna rood aan, ze hadden nergens meer zin in! Nou echt, dat is gewoon niet fijn werken! Dus, ik ben toen begonnen met dat het normaal is om dan toch water in de klas te hebben en dat elk kind daar gewoon gebruik van mocht maken. En dat hielp écht! Dat was heel prettig om te zien, het was fijn om te zien, dat de kinderen ja, als vanzelfsprekend toch ook zelf water gingen drinken en dat dat hielp! Want als jij weer een, als het heel warm is, een beetje een koel slokje water neemt -ook al is het water al wat meer lauw geworden- dan nog helpt het om je weer lekkerder te voelen. Het hoeft niet meteen heel koud water te zijn. Toen ik zelf kinderen kreeg, ben je in het begin gewend om de kinderen, als ze al wat ouder zijn, om dan pakjes drinken mee te geven. En tot mijn verbazing was onze jongste zoon, die wilde gewoon alleen maar water! Die hoefde helemaal geen limonade mee of sap of chocomelk, hij wilde gewoon graag water. En zelfs op feestjes, het was dan nog zo dat iedereen limonadesiroop kreeg en op een feestje kreeg je dan cola of sinas, hij hoefde dat helemaal niet! Hij nam gewoon water! En mensen vonden het altijd heel gek, die hadden zo van: doe eens gezellig, neem toch ook een glas cola. Nee, hoefde hij niet. Water was genoeg. En nog steeds drinkt hij genoeg water. Ik moet zeggen, soms drinkt hij ook een kop thee en als we toch uiteten gaan neemt hij nu wel ice tea of zo, dan is het niet meteen gewoon water. Maar gedurende de dag is hij al heel gewoon om water te drinken. En ik ben zelf ook helemaal gewend om altijd een flesje mee te nemen. Ook als ik wegga. Of juist als ik wegga. En pasgeleden was het ook, zat ik in een ruimte met zo'n elf mensen en zes van die mensen hadden allemaal een bidon op tafel staan om dus af en toe dus wat te kunnen drinken. Ook dat wordt veel gewoner voor heel veel mensen, om dus een bidon mee te nemen om dus ja, elk moment wel een slok water te drinken. Maar hoe zit dat dan? Ik noem dan water drinken, maar je kunt gedurende de dag ook koffie nemen. Hoewel je dat wel beperkt moeten houden. Stel dat je tien koppen koffie op een dag drinkt, dan is dat niet zo handig, want daar zit heel veel cafeïne in. En die cafeïne zorgt er ook weer voor dat er toch, het water weer onttrekt uit je lijf. Dus koffie moet je heel beperkt houden. Je kunt theedrinken, maar dan niet alleen zwarte thee, maar liefst eigenlijk meer de kruidenthee. Want in thee zitten theïne, dat is een beetje hetzelfde effect als cafeïne. Dan is kruidenthee al prima. En bij een kruidenthee is het ook wel belangrijk om niet altijd hetzelfde te drinken, maar daar wel afwisseling in te hebben. En je kunt natuurlijk ook een keer een beker melk drinken, maar ook daar niet te veel van. Want dan krijg je weer veel te veel eiwitten binnen. Maar als je dat dan bij elkaar gaat optellen, dan zit je op zo'n 8 tot 10 mokken, bekers per dag. Geen kleine kopjes, maar gewoon een beker van zo'n 250 milliliter en als je er daar dan 8 van drinkt, dat kun je gewoon tellen. Ik heb 's morgens thee gedronken, in mijn geval gemberthee. Om 11 uur een beker koffie. Tussen de middag een beker kefir, vind ik erg lekker. 's Middags een kop thee.'s Avonds drink ik een kop ..ehm.. cichorei-koffie, dat is een beetje nep-koffie. Dan zit ik al aan 5 of 6 bekers. En dan tussendoor neem ik water. Als ik ga sporten neem ik altijd een bidon mee en dat is een bidon van zo'n 750 milliliter en ook die drink ik dan altijd leeg. Maar ja, bij het sporten, ben je heel veel meer in beweging, ben je meer aan het zweten, dus is het goed dat je dat ook weer aanvult. Dus ik kom vaak wel aan die anderhalf tot 2 liter. En het fijne is, dat water dat helpt dan ook enorm bij de hydratatie van het lichaam. Het zorgt voor een gezonde huid. Het zorgt ervoor dat die huid stralender blijft. Dat die minder vatbaar is voor uitdroging. Het zorgt ook voor dat je niet vroegtijdig veroudert. Het houdt dus de huid gezond! En ik weet dat als ik naar de schoonheidsspecialiste ga, dan zegt ze ook altijd dat ze kan zien aan mijn huid dat ik voldoende drink. Ook al is mijn huid van mijn gezicht, dat is droog, ik heb sowies...

Waarom vind ik het raar om het over 'mijn Meniere' te hebben en vind ik het heel gewoon om 'mijn tinnitus' te zeggen? (foto vanaf de computer, van een bladzijde uit het nieuwe boek) Transcript  Welkom, bij de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. Je luistert naar Paula Hijne en ik ben auteur van het boek 'Evenwicht, in uitvoering'. Dat gaat over ons fysieke evenwicht en de vorige aflevering heb ik ook gesproken over dat fysieke evenwicht en dan heel specifiek over de ziekte van Ménière. Toen ging het over míjn Ménière. En nu ga ik het hebben over mijn tinnitus. Dit is seizoen 9, aflevering 2: Mijn tinnitus? Nou ik zeg net al: de vorige aflevering ging over Ménière en ik vond dat heel raar, ‘míjn Ménière’, alsof het een bezit van mij is. Dan even terugkomend ook over hoe het gaat op dit moment in relatie tot Ménière. Ik heb verteld over dat ik af en toe wiebeldagen heb. En afgelopen week heb ik enórm veel tinnitus gehad en het weekend had ik wiebeldagen, was ik draaierig. Kon ik dus ook niet zo heel veel doen. Ik wist niet precies wat de aanleiding was. Totdat vandaag de trainer tegen mij zei, bij het sporten, dat er en enorme luchtdrukverandering was, dat het écht lage luchtdruk werd afgelopen weekend. En toen ineens wist ik het: daardoor heb ik die wiebeldagen. Want bij een lage luchtdruk, een plotselinge daling van de luchtdruk, dan is die waterhuishouding in je lichaam, die kan erop reageren. En het oor is ook één en al waterhuishouding, daar zit die endolymfe vloeistof in. Dat kan dan een beetje, ja op gaan zwellen. Dat kan ook in het hele lijf gebeuren, maar met name ook in het oor. Mensen kunnen ook oorpijn krijgen. Er zijn ook mensen die hoofdpijn krijgen bij zo'n luchtdrukverandering. En dat kan dat het bij mij ook is gebeurd en dat het daardoor toch getriggerd heeft op die evenwichtsorganen, dat ik ja, daardoor wiebelig werd. Ik vermoed dat het daardoor komt. En ik had 'em zelf niet eens zo in de gaten, terwijl ik wel voelde dat het zaterdag een hele andere dag was dan al die weken daarvoor. We hebben best hele mooie weken gehad. En ineens was het somber, het was druilerig, er was regen – gelukkig, want voor de natuur vind ik dat heel fijn. Maar zelf merkte ik ook dat het weerslag had op mijn hele gesteldheid. Ook op mijn emotie. Ik had eigenlijk nergens zin in, ik was wat chagrijnig. Een beetje, ja, pffoe, een beetje, een beetje... ik wilde gewoon helemaal niks. Ik heb ook weinig gedaan. Kon me nergens toe zetten. En dat kon ook niet echt, ..ehm.. echt een lange wandeling maken, zat er toch niet in want door die wiebeldag, zet ik altijd een stapje terug. Dat was ook nodig. Alleen, dan heb ik vaak nog wel zin om dát te doen en dát te doen, maar dat ging ook dit keer helemaal niet. Dus dat er zou nog wel eens aan de hand kunnen zijn geweest. Maar het ging in de vorige aflevering over dat woordje: 'míjn'. Ik zie de ziekte van Ménière niet als bezit. En dan is er iets raars. Toen ik dat zelf teruglas, ik kreeg het transcript terug van de hele aflevering, en ik was dat aan het doorlezen en toen dacht ik: wat gek dat ik het wel heel vaak heb over mijn tinnitus. Míjn tinnitus! Dan zou je denken dat tinnitus dus wél bezit is van mij. En ik heb het ook eens even opgezocht wat ik daarover geschreven heb in het boek 'Hoor jij wat ik hoor?'. Het boek wat nu bij de vormgever ligt, wat nog niet uit is. En ik hoop dat het ergens deze zomer, dit najaar, toch echt wel helemaal klaar is. Maar ik heb het daarover in een hoofdstuk, een deelhoofdstuk, en dat heet dan: 'Wat hoor jij?' Dan vraag ik het heel specifiek aan de lezer. En dan geef ik een heleboel soorten geluiden aan wat het zou kunnen zijn, dat oorsuizen. Die tinnitus. Hoe klinkt jouw geluid? Dat vraag ik aan de lezer. Als ik dat naar mezelf toe zou zeggen dan is het ook: hoe klinkt míjn geluid? En dan, als ik toch míjn geluid zeg, dan lijkt het toch alsof het een soort bezit is van mij. Ik vind dat raar! Ik ben er ook niet over uit van wat het verschil is tussen dat ik het gek vind om te zeggen: míjn Ménière, maar dat ik het heel gewoon vind om te zeggen: míjn geluid, míjn tinnitus-geluid. Daar kom ik nog niet achter. Maar wat ik hoor, dat is namelijk ook een ander deelhoofdstuk in dat boek 'Wat hoor ik?', geef ik dan aan. En dan is er ook een subkopje, daar staat gewoon letterlijk: míjn geluid! En dan heb ik een soort ervaringsverhaaltje waar ik eerst mee begin. Zal ik even voorlezen. ‘En dan is het geluid rechts ineens veel meer op de voorgrond. Het is geen lage ruis, geen zoem, meer een, meer een piep. Maar niet als een echte piep zoals pieieieie, want er is helemaal geen p te horen. Het zijn verschillende tonen. Het zijn frequenties, hogere en lagere. Is het een suis? Zzzzzz of ssssss? Of is het een uuuuuuuu. Het is zo moeilijk te omschrijven. Het is geen eenduidig geluid.’ En dan vertel ik ook verder van: ‘Het ruisje wat ik helemaal in het begin hoorde, toen het ooit bij mij begonnen is in 2000, dat ruisje is veranderd in een heel orkest aan geluiden. Het zijn verschillende tonen en volgens mij is het zo rondom de 5000 Hertz. En dat is een combinatie van ruisen, suizen en allerlei tonen, piepen, door elkaar heen. En vaak komen daar ook andere geluiden bij. Dan is er ineens een hele lage brom of een extreem hoge piep. En dat verdwijnt dan weer. Het volume dat fluctueert voortdurend.’ Ik heb nu een hele week echt hele luide tinnitus gehad, dus het volume was heel hoog. En gelukkig weet ik ook wel dat dat weer daalt naar een soort basisvolume. En dat basisvolume is al wel heel luid, maar het kan dus nog veel harder. Maar dat fluctueren kan zelfs per dag of zelfs gedurende de dag, kan dat wisselen. Meestal is links veel luider dan rechts. En als ik echt heel goed luister dan is het zelfs ook een heel ander geluid links. Dus het verschil in de geluiden, is écht anders van links en rechts. Dus het is niet precies hetzelfde. Soms heb ik het idee wel, dat het wel helemaal precies hetzelfde is. Maar als ik écht goed luister, dan hoor ik een heel duidelijk verschil tussen links en rechts. En zoals vorige week, als dan die tinnitus zó luid is, dan komen de geluiden van buiten, die komen dan gewoon heel moeilijk naar binnen. Die komen er nauwelijks doorheen, helemaal als ik geen hoortoestellen in heb, dan hoor ik nauwelijks andere geluiden. En ik heb het ooit wel eens laten meten, in het audiologisch centrum. Toen hebben ze allerlei geluiden aangeboden en moest ik aangeven als ik mijn eigen geluid niet meer hoorde. Maar we kregen het niet voor mekaar om dat helemaal te overstemmen. Dat is toen niet gelukt. Maar dat komt ook omdat je natuurlijk al die verschillende tonen nooit in één keer kan aanbieden. Dan moet je eigenlijk precies weten welke tonen dat allemaal zijn. Nou weet ik wel, er is een geluidsfile: Zo klinkt tinnitus. En hier zijn meer dan 150 tinnitus-geluiden verzameld en daar heb ik natuurlijk naar geluisterd. Ik heb gekeken van, vind ik daar ook mijn geluid tussen, maar die heb ik dus nooit gevonden. Bijzonder is ook wel, van ..ehm.. ik hoor het ook echt ín mijn oren. Maar ik dacht dat iedereen die tinnitus hoort, dat je dat dan ín je oor hoort. Maar dat blijkt helemaal niet zo te zijn. Want toen ik dat op een gegeven moment hoorde dat een cliënt vertelde over het geluid dat het in zijn hele hoofd zat, ben ik daarna elke keer gaan vragen, als ik iemand tegenkom die tinnitus heeft, waar hoor je het geluid? En dan blijkt ook van ja het kan in één oor zitten, dan is ook, ja dan heb je tinnitus aan één zijde. Het kan in twee oren zitten. Het kan boven het oor zitten. Het kan in het hele hoofd dus zitten! Of juist aan één zijkant of achterop het hoofd. En dan kan het heel hoog zitten of achterop het hoofd vlakbij de nek, een beetje laag. Je kunt het ook middenin gewoon voelen. Er zijn mensen die wel aangeven: ‘Ik hoor het gewoon écht middenin. Ik kan het gewoon aanwijzen, hier hoor ik het.’ En het kan natuurlijk dan ook wisselen. Als ook het volume en het soort geluid zo kan fluctueren, zo kan wisselen, dan kan het ook zijn dat die plek in het hoofd steeds wisselt. En dat is dan ook afhankelijk van het soort geluid of de combinatie van geluiden. En het kan ook te maken hebben met het energielevel van de persoon. Hoeveel energie heeft ie. Als je heel vermoeid bent en de tinnitus is dan heel luid, dan kan het ook zijn dat het daardoor heel wisselend weer klinkt. Míjn tinnitus. Ik heb het dus over míjn tinnitus. Zo heb ik het ook vaker over míjn gehoorverlies. Míjn gehoorverlies, nou en dan vertel ik hoe dat dan precies zit, waar het verlies zit, hoeveel decibel dat is. Dan vind ik het heel raar voor mezelf, waarom ik het heel gewoon vind om míjn tinnitus te zeggen en míjn gehoorverlies. En dat ik dus míjn Ménière heel vreemd vind! Waarom is het dan níet míjn Ménière en wél míjn tinnitus en míjn gehoorverlies? Ik ben er dus nog niet achter wat het verschil nou precies is. Misschien heeft het er wel mee te maken dat als ik het heb over de tinnitus die ik hoor, dan moet ik het wel hebben over míjn geluid, omdat het een heel uniek geluid is. Omdat het bij iedereen anders is. Het is een uniek geluid wat 'ik' hoor. Maar is dat geluid dan ook echt een soort bezit van mij? Want dat.... ik zie het niet als een bezit. Meer als een feit van dat ís het. Dat geluid is er. Dat hoor ik, maar ik bezit het niet. Ik heb er ook niet om gevraagd. Hetzelfde bij dat gehoorverlies. Míjn gehoorverlies, ja dat is natuurlijk heel uniek. Er zijn natuurlijk wel meer mensen met hetzelfde soort gehoorverlies, maar het zal nooit precies hetzelfde zijn, op precies dezelfde frequentie, daar is zoveel decibel verlies en zo. Bij iedereen is dat wel weer anders. En toch vind ik het heel gewoon, míjn tinnitus, míjn gehoorverlies. En vind ik het héél raar om te zeggen: míjn Ménière. En dat komt mi...

Hoe gaat het met jouw Meniere? Deze vraag kreeg ik van een collega. Ja, hoe gaat het daar eigenlijk mee? Ik geef antwoord via deze aflevering. Luister je mee? (foto: Robinotof) Volledig transcript Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. In deze podcast neem ik je mee in de fascinerende wereld van het zintuig 'evenwicht'. En ik deel allerlei ervaringen die mij uit evenwicht brengen of die mij juist in evenwicht houden! Het evenwicht. Dat is een heel dynamisch proces. Het is continu in beweging. En vandaar ook de titel van het boek 'Evenwicht, in uitvoering'. Daar ben ik de auteur van. Dit is de allereerste én enige podcast over het zintuig 'evenwicht'. Dit is seizoen 9, aflevering 1: Mijn Ménière? Ik kreeg deze vraag van een collega. Die vroeg: 'hoe gaat het met jouw Ménière?' Jouw Ménière? Nou ja, even naar mezelf toe, mijn Ménière? Ik heb geantwoord dat ik daar even over na ga denken. Nou ja, dat heb ik dus gedaan en nu deel ik dat via deze weg. En in eerste instantie raakte ik helemaal in de war over het woord 'mijn'. Mijn Ménière. Dat lijkt een beetje op de vraag: hoe gaat het met de verkoop van jouw boek? En als ik 't weer naar mezelf toebreng, hoe gaat het met de verkoop van mijn boek? Mijn boek, omdat ik de auteur ben en dit boek heb gerealiseerd. Mijn boek. Ja, ik heb ook de boeken in huis. En die verzend ik dan zelf naar de klant. Dus ik heb ze ook echt in bezit. De boeken zijn mijn bezit. Dus het is terecht, mijn boeken. En als jij het boek hebt gekocht en het maakt niet uit of het nou 'Evenwicht, in uitvoering' is of 'Ménière in balans', dan is het jouw boek. En tegelijkertijd ook mijn boek, omdat ik de auteur ben. Maar dan, mijn Ménière! Ik zie Ménière niet als bezit. Het is geen bezit. Ook al heb ik de ziekte, ik heb dat nooit ervaren als iets wat ik bezit! Ik heb er niet om gevraagd, ik heb het ook niet gerealiseerd of zo. Ik heb het nooit gekocht. Dus ik heb nooit gezegd: mijn Ménière. Dan is eigenlijk de vraag: hoe gaat het met de Ménière? Nou kan het zijn: dé Ménière, dat het ook een beetje lijkt alsof het bezit is, maar in ieder geva,l hoe gaat het ermee? Dat is een open vraag. En dat klinkt dan wel heel anders dan: heb je nog last van Ménière? Want als die vraag gesteld wordt dan impliceert dat dat ik er nog last van zou kunnen hebben. Nou is dat wel zo (ha), maar een open vraag maakt het wel veel fijner om daarover na te denken. En de vraag is natuurlijk -wat mijn collega aan mij vroeg en wat zij wilde weten- is: hoe gaat het op dit moment met jou in relatie tot Ménière? Nou, dat wil ik delen ook in deze podcast. Ménière bestaat uit drie symptomen. Die worden ook altijd genoemd als de ziekte van Ménière wordt uitgelegd. Dat zijn de aanvallen van draaiduizeligheid, dat is tinnitus en dat is gehoorverlies. Wat ik daar zelf bij aan heb gegeven is eigenlijk een soort vierde symptoom, dat is dat op termijn er evenwichtsbeperkingen kunnen komen. En als het gaat over hoe het nu met mij gaat in relatie tot Ménière, dan kan ik over al die vier symptomen iets vertellen. Ten eerste die aanvallen van draaiduizeligheid. Dat is het meest kenmerkende symptoom van Ménière. De aanvallen van draaiduizeligheid. Dan wordt gezegd dat kan duren tussen de 20 minuten en 12 uur. Ik zeg altijd, het kan ook 24 uur zijn, want er zit ook vaak een nacht bij. En ook in de nacht kun je last hebben van de draaiduizeligheid. Die heftige aanvallen van draaiduizeligheid, die gaan gepaard met braken. Dat kan, dat hoeft niet, maar het is wel continu braken dat je op een gegeven moment nog steeds aan het braken bent, terwijl er niets meer in je lijf zit en dat maakt het ook heel onaangenaam. Verder is, tijdens zo'n aanval van draaiduizeligheid, is het chaos in je hoofd. En ik denk dat het nog wel een verschil is als je het aan één kant hebt of als je het aan beide zijden hebt. Ik heb het aan beide zijden. Dan is het chaos in het hoofd. Maar die heftige aanvallen van draaiduizeligheid. Ja die duurden toen van ..ehm.. ja meestal toch wel die 24 uur, er zat ook altijd een nacht bij. Ik had altijd hele lange aanvallen. En daarna werd het al veel minder en dan was ik ook dagen daarna nog steeds instabiel. Nou, die zware aanvallen die heb ik niet meer. Die zijn al, nou ik denk zo'n 10, 12 jaar geleden of zo, denk ik, dat ik de laatste heb gehad. Het was ook in het begin heel ..ehm.. regelmatig en dat werd op een gegeven moment steeds minder, en op een gegeven moment was het één keer per jaar. En dat maakt dat je al wel merkt dat ja, het dooft misschien wel uit. Wat er wel is overgebleven, in plaats van dat het die zware aanvallen zijn, zijn wiebeldagen. En dat zijn dagen dat ik wel draaierig ben, maar niet dat ik omval. Ik kan dan gewoon nog blijven bewegen, heel voorzichtig lopen. Als het nodig is dat ik toch iets buiten moet doen, doe ik dat met een wandelstok. En die wiebeldagen die blijven. Dat is gewoon af en toe. Nou en dan zeg ik ‘gewoon’: soms is er helemaal geen aanleiding voor en soms is het heel duidelijk waardoor het komt. Mijn laatste lichte aanval die ook langer duurde, is in 2017 geweest, dat ik een hele dag weinig kon doen. Moeilijk kon lopen. En dus ook een hele dag gewoon rustig ben blijven zitten en niets heb gedaan. En dat was na het overlijden van mijn vader, daarna was de uitvaart ook. En toen gingen we op vakantie, het was toevallig ook daarna herfstvakantie. En die eerste dag dat we daar waren, ging ik dus eigenlijk ja, niet letterlijk onderuit dan, want ik kon nog een beetje me staande houden, alleen met zo veel moeite. En toen ben ik een hele dag dus blijven zitten daar. We zaten in een B & B en heb ik gewoon ja, niks gedaan. Ik kon niet zo veel. Het was alleen niet zo heftig als al die hele zware aanvallen in het begin. En nu zijn het af en toe van die dagen, dan heb ik daar een hele dag wel last van, maar kan ik in huis nog wel bepaalde dingen blijven doen. En ik denk dat dat zo blijft. En het wil ook niet zeggen, dat ik nooit meer een hele zware aanval zal krijgen, want dat is het grillige van Ménière. Af en toe kan dat ineens weer even opkomen dat je een hele zware aanval hebt. En misschien wel een paar achter elkaar, als een soort cluster. En dat het daarna weer heel lang wegblijft. Dus het wil niet zeggen dat het helemaal weg is. Het blijft ergens in je lichaam zitten. Tijdens die aanvallen van draaiduizeligheid, kun je ook enorm last krijgen van oorsuizen. En in het begin is dat alleen tijdens zo'n aanval, en later blijft die tinnitus dus in je hoofd zitten, oorsuizen. Continu geluid in je hoofd. Nou had ik al tinnitus voordat ik Ménière kreeg, dus voor mij is het even anders gelopen. Maar er zijn mensen, als ze voor de eerste keer Ménière krijgen, dat het alleen nog is tijdens zo'n aanval van draaiduizeligheid en dan is de tinnitus weer even weg, totdat er een volgende aanval komt. En op een gegeven moment is de tinnitus dus blijvend. Nou die tinnitus die heb ik nu al 25 jaar, we zitten nu in 2025. En het is in 2000 begonnen. En in 2006 kreeg ik de aanvallen van draaiduizeligheid. Die kwamen daar dan bij. Tijdens zo'n aanval -en dat heb ik nog steeds ook op alle wiebeldagen, nu nog- is de tinnitus heel luid! Is die extra aanwezig. Dus ik heb het altijd, het geluid in mijn hoofd. Maar op het moment dat ik wiebelig ben, draaierig ben op een dag, dan is die enorm hard! Al is dat ook wel, dat het ineens gebeurt, dat het ineens heel luid wordt die tinnitus, dan weet ik eigenlijk wel dat het ook een signaal is dat ik beter een stapje terug kan zetten. Dan is er iets aan de hand en dan kan ik draaierig worden. Maar het kan ook zijn dat het niet gebeurt, omdat ik een stapje terugzet. En wat rustiger ga doen. Een afspraak afzeg, omdat ik dan het vermoeden al heb: er is iets aan de hand. Soms kan ik het duiden, maar vaak weet ik niet eens waarom. Die tinnitus dat is blijvend en daar gaat nu mijn derde boek over. Ik heb drie boeken geschreven en het derde boek gaat over het oorsuizen. Over het geluid in mijn hoofd, hoe dat ontstaan is en hoe ik daarmee om ben gegaan, hoe ik op dít moment ermee om ga. En ik moet zeggen: ik ga er op dit moment ook goed mee om. En dan het gehoorverlies. Ook dat is bij mij wel anders gelopen, want bij Ménière is er dan tijdens zo'n aanval van draaiduizeligheid, is er gehoorverlies. En ook een soort vervorming van het geluid. Het komt allemaal anders binnen, alles wat je hoort. Het kan zelfs zijn dat het ..ehm.. hyperacusis ook wordt, dat je heel gevoelig bent voor geluid op dat moment, dat het zeer doet, alle geluiden om je heen. Dat gehoorverlies, ja, dat is bij mij weer anders gegaan. Ik had al genetisch gehoorverlies. Dus ik was al bekend met het feit dat ik al minder goed hoorde. Alleen nog niet zo ver dat ik hoortoestellen moest gaan dragen. En in 2006 ging ik hoortoestellen dragen. Juist om de tinnitus wat minder scherp te maken. En daar is het toen mis gegaan, toen zijn die aanvallen van draaiduizeligheid gekomen. Toen is de Ménière begonnen. Ik heb daarna nooit meer hoortoestellen gedragen. Pas tot en met 2018, toen ben ik erachter gekomen door onderzoek welk genetisch gehoorverlies ik heb. En toen zei de kno-arts: 'maar jij moet écht hoortoestellen gaan dragen, want jouw gehoorverlies is zó veel geworden, wil jij energie over houden op een dag? Dan is het goed om toch met hoortoestellen te beginnen.' En dat heb ik toen in overleg met de audicien gedaan, om het heel langzaam op te bouwen. En ondertussen gaat dat dus heel goed met die hoortoestellen en ben ik al toe aan een tweede toestel. En ben ik nu met nieuwe toestellen bezig om te kijken welk toestel op dit moment bij mij het beste past. En ik moet zeggen, door die hoortoestellen, de tinnitus wordt een heel stuk minder, maar het spraakafzien (spraakverstaan-red) gaat een heel stuk beter. Het is ook écht inderdaad minder vermoeiend om gesprekken te volgen, om bij mensen samen te zijn en dan......