Evenwicht, je leven

10 Omdenken

Welkom in mijn wereld van het horen. Zo begon ik het praatje tijdens mijn boekpresentatie. Deze woorden heb ik omarmd. Nu deel ik stukjes informatie over het boek Hoor jij wat ik hoor? als reactie op een recensie waarin ik mijn eigen boek niet herkende. Na het lezen van die recensie raakte ik namelijk ietwat uit evenwicht. Door om te denken heb ik een vorm gevonden die mij bij mij past, namelijk erover schrijven. Deze teksten deel ik ook nu hier in de podcast.  (Afbeelding komt uit het boek Hoor jij wat ik hoor?) Volledig transcript  Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. Je luistert naar Paula Hijne. Ik ben auteur van de boeken 'Ménière in balans', 'Evenwicht, in uitvoering' en sinds kort het boek 'Hoor jij wat ik hoor?' Ik vertel graag over het evenwicht, over gehoorverlies, tinnitus, de ziekte van Ménière en over al die dingen die te maken hebben met waar ik tegenaanloop, waar ik wel eens last van heb. Waardoor ik ook psychisch uit evenwicht kan raken. Dit is seizoen 10, aflevering 10: Omdenken. De vorige afleveringen heb ik het gehad over het boek 'Hoor jij wat ik hoor?'. Dat is sinds kort uit. Het is nu december 2025. En dat boek mag nu de wereld in. En daar heb ik over verteld. Want het is een heel proces geweest om dit boek voor elkaar te krijgen. Het is dan ook een ervaringsboek geworden met allerlei inzichten die ik deel waar ik zelf achter ben gekomen in míjn proces om te leren omgaan met tinnitus. Toen op 29 november de boekpresentatie was heb ik dat als een feestje gevierd. Maar vlak daarvoor was een recensie verschenen en daarvan raakte ik nogal wat van slag. Dat heb ik ook hier verteld, aan jou. Dus misschien weet je er een beetje over. En daar zat ik wel mee. Want in die recensie herkende ik mijn eigen boek niet terug! Er waren een paar dingen zo omgekeerd, dan denk ik: volgens mij bedoelen we hetzelfde, alleen jij keert het zó om alsof dat helemaal niet klopt! Ik begreep het dus ook niet. Ik heb het meerdere keren moeten lezen en toen dacht ik: wat doe ik hiermee? En ik heb geprobeerd dat weer neer te leggen bij die recensent. Daar krijg ik geen ingang. Ik wilde mij ook niet verdedigen. Ik wilde ook niet gaan uitleggen, het zit zo en zo, of zo bedoel ik het. Ik dacht daar begin ik helemaal niet aan. Maar hoe kan ik dat dan wél doen? Hoe kan ik aangeven dat het -en dat heb ik wel trouwens aangegeven, het is geen wetenschappelijk boek, het is geen handboek neuropsychologie, het is ook geen zelfhulpboek. Op het moment dat je dan schrijft van het is geen zelfhulpboek en dan concludeer je ook dat dat niet de bedoeling was van mij, dan denk ik waarom begin je überhaupt dan over een zelfhulpboek? Dat is ook nooit de bedoeling geweest en dat ís het ook helemaal niet. Zo zijn er bepaalde dingen die dus niet kloppen. Toen dacht ik hoe kan ik dat dan toch duidelijk maken zonder dat dan direct bij hem neer te leggen? En mijn man zei al: 'Ga eens omdenken. Daar ben je altijd zo goed in. Ga omdenken. Dat heb je ook in dit boek gedaan. Je hebt bepaalde dingen echt omgekeerd. Dus hoe kun je dat nou naar buiten brengen? Wat kun je daar zelf mee doen?’ En ineens had ik het idee: ik ga steeds kleine stukjes tekst delen, en dat kan via Facebook, dat kan via LinkedIn om te vertellen over hoe ik het zie. Gewoon in kleine, korte stukjes. Met elke keer een soort thema. En daar ben ik mee begonnen. En ik wil een paar van die deeltjes die ik al gemaakt heb, die wil ik even hier met je delen, want ik weet niet of je mij volgt op Facebook. Het kan best zijn dat je dat nooit ziet, omdat je zelf Facebook helemaal niet gebruikt. Dus ik laat het hier horen, een paar van die delen, want ik doe het elke keer in een klein verhaaltje. En dat begint elke keer met: Welkom in mijn wereld van het horen. Deel 1. In 2000 hoorde ik ineens een ruisje. Vlak na een zware griep. Een restverschijnsel. En in het audiologisch centrum zei de audioloog: ’Dat is tinnitus en daar kom je niet meer vanaf, dus leer er maar mee leven’. En in 2000 was er nog geen internet en in de bibliotheek waren er geen boeken over tinnitus. Dus ik kon geen informatie vinden waardoor ik beter begreep wat er aan de hand was. En de eerste jaren met geluiden in mijn hoofd, die niet van buitenaf kwamen, die waren moeilijk. Ondertussen bleef ik alles doen. Een gezin om voor te zorgen en een volle agenda. Ik raakte oververmoeid en had geen idee wat ik met de tinnitus aan moest! Tweede deel. Welkom in mijn wereld van het horen, inclusief tinnitus. Deel 2 -Hoeveel? Tijdens de eerste jaren dat ik tinnitus had, ben ik niemand tegengekomen die ook geluiden in het hoofd hoort. In de krant las ik er ook geen artikelen over. En ik had geen idee hoeveel mensen tinnitus hadden en hoeveel last dat met zich meebracht. En tegenwoordig worden er wel aantallen en percentages genoemd. En ik heb ze op een rijtje gezet en dat loopt behoorlijk uiteen. Welk getal of percentage klopt? Tegelijk realiseer ik me dat het niet uitmaakt hoeveel mensen ook tinnitus hebben, als je behoorlijk last hebt van de gevolgen die tinnitus met zich meebrengt. Ik denk zelfs dat er heel veel meer mensen tinnitus hebben, dan de getallen aangeven. Mensen die zich er niet aan storen. Die niet anders weten en gewend zijn hun geluid. Deze mensen hoor je niet en worden niet meegeteld. En tijdens een gastles, jaren geleden, bij audicien-studenten, kreeg ik de vraag: 'Krijgen kinderen ook tinnitus?' En tot dat moment had ik daar nooit bij stil gestaan. Dus ik antwoordde: 'Ik heb geen idee, maar als dat wel zo is, denk ik dat kinderen daar veel eenvoudiger mee omgaan. Ze denken dat iedereen dat heeft en ze zullen sneller eraan wennen.' En na die les heb ik dat rondgevraagd en het komt inderdaad voor. Maar er waren geen getallen bekend. En ja, ze gaan daar makkelijker mee om. Een jaar later verscheen het eerste artikel over een kind dat tinnitus had en daar heel veel moeite mee had. Worden de kinderen die tinnitus hebben, tegenwoordig nou wel of niet meegeteld? Zij zijn straks volwassen. De groep mensen met tinnitus wordt steeds groter. Alleen al omdat er steeds meer mensen zijn op de wereld. De getallen zullen dan mee-veranderen. Ook dan zal de vraag blijven hoeveel precies? Welkom in mijn wereld van het horen. Deel 3 - Gehoorverlies. In de jaren 90 kreeg mijn moeder hoortoestellen. En het bleek dat zij genetisch gehoorverlies had. Dat moet via haar vader aan haar doorgegeven zijn, want die had ook behoorlijk gehoorverlies. Dat kwam waarschijnlijk toch niet alleen door het werk in de textielfabriek. Ik werkte in het onderwijs en vond het zeer vermoeiend. 36 kinderen, groep 6/7 in een noodgebouw, harde vloeren en wanden. Veel ramen zonder bekleding. Ik kon de kinderen niet altijd verstaan. Het geschuifel van tafels, stoelen. Laatjes open en dicht. Geroezemoes. Hoestende en snotterende kinderen. Gejoel van buiten spelende kinderen. Er was altijd geluid om me heen. Zou er bij mij ook sprake zijn van gehoorverlies? Na hoortesten in het audiologisch centrum was dat inderdaad het geval. Genetisch gehoorverlies, grote kans dat dat hetzelfde was als mijn moeder had. Maar geen idee wat voor soort. En toen kreeg ik in 2000 tinnitus. Mijn moeder had geen tinnitus, dus het had waarschijnlijk niets met het genetische defect te maken. Het gehoorverlies werd steeds meer. Ik hoorde steeds minder. De tinnitus werd steeds luider. Het werd een héél orkest dat ik, nog steeds, dag en nacht hoor. De hoge kinderstemmen in de klas, ik kon hun verhalen nauwelijks verstaan. Ik had mijn ogen erbij nodig. Nu weet ik dat ik dat mijn hele leven al deed, spraakafzien, maar was me dat nooit bewust geweest. Ik had het mondbeeld en de mimiek steeds harder nodig. Dus ik vroeg aan de kinderen of ze mij aan wilden kijken als ze iets tegen mij zeiden. 'Maar juf, je luistert toch niet met je ogen?' Toen heb ik verteld over het gehoorverlies. Ik heb niets gezegd over de tinnitus, want hoe leg je zoiets uit aan kinderen? Welkom in mijn wereld van het horen. Deel 4 – Geluid. De maatschappelijk werker in het audiologisch centrum zegt tegen de man met tinnitus: 'Het geluid is er niet'. Het geluid is er niet? Wat horen mensen met tinnitus dan in het hoofd? Ik heb het opgezocht: Horen. Horen dat is geluiden waarnemen met het oor. En geluid zijn trillingen in het frequentiebereik die door het gehoor kunnen worden waargenomen. Volgens deze definities kan je inderdaad zeggen dat tinnitus geen geluid is. Maar hoe moeten we het dan noemen? Ik kan de ‘geluiden’ (tussen aanhalingstekens) die ik in mijn hoofd hoor nadoen. Hoewel dat wel lastig is, want ik kan niet tegelijk verschillende tonen zingen. Soms lijkt het een heel orkest. Als er af en toe een brom of piep klinkt, probeer ik die na te doen. Dan hoor ik de brom of piep van buitenaf én binnenin. Je zou denken dat het elkaar dan opheft, maar dat gebeurt dan niet. Toch de verkeerde toonhoogte? Zolang er geen ander woord is gevonden voor wat ik 'hoor' in mijn hoofd en oren, noem ik het geluid. Ook al komt het niet van buitenaf, via mijn oren naar binnen. Ik hoor geluiden in mijn hoofd. Een audioloog heeft verteld dat dat tinnitus is. Maar klopt dat woord dan wel? --Wordt vervolgd— Welkom in mijn wereld van het horen. Deel 5 – Keuze. In 2000 hoorde ik dat het geluid in mijn hoofd een naam had, namelijk tinnitus oftewel oorsuizen. Vanaf 2008 ben ik gaan schrijven, creatief schrijven. Aangezien ik het moeilijk had met al die geluiden die ik hoorde, schreef ik daar regelmatig over. Ik gebruikte de ene keer het woord tinnitus en de andere keer oorsuizen.Maar kloppen die woorden wel, tinnitus en oorsuizen? Tinnitus komt uit het Latijn. Officieel heet het Tinnitus Aurium. Tinnire betekent gerinkel of geratel. Aurus betekent oren. Rink...

9 Spannend

Dit was de eerste keer dat ik een heuse boekpresentatie heb gehouden. Dat was spannend. Niet alleen om het feestje te vieren. Ik raakte namelijk echt even uit evenwicht toen ik de recensie las met stukken tekst erin die niet kloppen met wat ik bedoel in het boek. Onterechte kritiek zei iemand tegen me toen ze het boek helemaal had gelezen. Gelukkig heb ik kunnen genieten van het feest. En de kritiek, geen idee hoe dat afloopt.  (foto van Roel Hijne, vlak voor aanvang van de boekpresentatie) Volledig transcript  Welkom, bij de podcast 'Evenwicht, je leven'. Je luistert naar Paula Hijne. En in deze podcast vertel ik over ons evenwicht. Zowel het fysieke als ons psychische evenwicht. En daar komen ook allerlei ervaringen naar boven waar ik mee te maken heb en wat ook te maken heeft met gehoorverlies en tinnitus en onder andere natuurlijk, nu mijn nieuwe boek. Dit is seizoen 10, aflevering 9: Spannend! In de vorige aflevering heb ik het gehad over de boekpresentatie en heb ik jou het verhaal alvast laten horen, het praatje wat ik zou gaan doen bij de boekpresentatie. Maar voordat ik die boekpresentatie had was ik natuurlijk al wel een beetje zenuwachtig van oh zou dat allemaal wel goed gaan. Toen kwam de recensie in Hoorzaken. En daar was ik behoorlijk ondersteboven van! Het bracht mij ja, zelfs letterlijk uit evenwicht! Want, omdat het evenwicht zelf niet zo goed meer werkt is dat een soort zwakke plek geworden. Want de een krijgt hoofdpijn en de ander buikpijn en ja ik word dan instabiel. Toen ik die recensie las, dacht ik echt van hè, heb ik het dan helemaal verkeerd?! Dus ik mijn eigen tekst nog een keer door genomen in het boek, nog een keer gelezen. En toen dacht ik hè, het staat er écht toch anders dan wat de recensent in zijn recensie heeft geschreven. Het wordt gewoon helemaal omgekeerd. En dan gaat het om een tekst die... zijn twee stukken waar hij het over heeft, waar hij heel veel over schrijft, en het gaat om twee stukjes tekst wat, nou nog geen bladzijde beslaat. Terwijl in het boek heel veel meer woorden en zinnen en visies van mij en mijn kijk op tinnitus weergeeft. Maar zo spookte er van alles door me heen. Hoe... eh hoe moest ik hiermee omgaan? En ondertussen was ik natuurlijk bezig met die voorbereidingen voor de boekpresentatie en daar keek ik ook enorm naar uit! En ik werd dus ineens overspoeld ook door die onzekerheid. Ik ben in gesprek gegaan met mensen die mij goed kennen. En die heb ik ook gevraagd: zie ik het dan zo verkeerd? En die mensen zeiden: nee hier spelen andere zaken. Hier is waarschijnlijk iets heel anders aan de hand. Ja, daar kun je alleen maar naar gissen. En een ander zei -die het boek ook kent, die het boek gelezen heeft- die zegt: hè het is toch geen wetenschappelijk informatief boek? Dan is het vreemd dat het als zodanig beoordeeld wordt. Het lijkt erop alsof ze jou boek helemaal willen onderuithalen! Ja, nou ja, enzovoort. Wat moest ik hiermee, want het zijn natuurlijk mensen die mij liefhebben, die begrijpen hoe mijn visie is. Ja, kunnen zij dan ook weer met een kritische blik naar zo'n recensie kijken? En ondertussen, die voorbereidingen. Dan ben je bezig met, -oh ja, wat ik nodig had was de banner. En de visitekaartjes in de vorm van boekenleggers. Die heb ik opgehaald bij de drukkerij. Alles was klaar en dat was heel mooi. Ik kwam daar de drukkerij binnen en daar stond de banner rechtop, dus ik zag hem eigenlijk van verre al staan, zo door het raam heen. En toen had ik van: yes, dit is precies wat ik voor ogen had! Hier staat precies alles op wat ik wil delen op het moment dat ik ergens kom en ik mag een presentatie geven en het gaat over een van de drie boeken die ik geschreven heb, over een van de drie onderwerpen waar ik zo mee bezig ben. Welkom in mijn wereld van het horen! Zo noemde ik ook mijn praatje. Alles rondom dat horen waar ik ook graag over vertel! Ik heb ook nog afgesproken op de locatie van: hoe gaan we het precies doen? Hoe doen we de indeling hier? Kan ik echt de microfoon gebruiken? Gaan jullie dat klaarzetten of moet ik nog wat vroeger komen, zodat ik kan helpen met dingen klaarzetten? Nee, dat zou allemaal geregeld worden. Daar hoefde ik zelf niet mee bezig te zijn. Op het moment dat ik daar zou komen zou alles klaar staan. En thuis had ik natuurlijk al die spullen die ik mee ging nemen. Dat was dan de banner, de boekenleggers, de boeken zelf. Maar ook de eerdere boeken, zodat mensen het ook even kunnen inkijken. Ik had ook ..ehm.. wat lekkers meegenomen. Als ze weg zouden gaan dan konden ze ook daar iets van pakken. Dat heeft te maken dan weer met gebaren. Waren kleine duimpjes, in pepermuntvorm. Echt grappig! En zo was ik er op vrijdagavond ook helemaal klaar voor om dus de volgende dag de boekpresentatie te gaan houden. En ondertussen was er toch een beetje die onzekerheid. Op donderdag 27 november lees ik de 'Dagelijkse gedachte' en daar stond dan 'niets is van alle kanten volmaakt'. Die vond ik mooi. En op vrijdag kwam de 'Dagelijkse gedachte' ook weer binnen -want dat krijg ik elke dag binnen via de mail- 'het vergt moed om los te laten wat je niet echt nodig hebt'. En dat heb ik op vrijdag gedaan! Ik heb losgelaten dat er vreemde kritiek komt op wat ik geschreven heb. Ik heb losgelaten dat iemand die ik best heel hoog heb zitten, omdat ik vaak zijn recensies zo goed in elkaar vind zitten, daar is echt onderzoek naar gedaan en dat ik dat bij deze recensie vind dat hij de plank volledig misslaat. Niet volledig, er staan ook goede dingen in de recensie die gewoon helemaal passend zijn, maar de foute conclusies die hij trekt, nou! Om dat dus allemaal los te laten. En dat lukte gelukkig. Ik heb goed geslapen. En ik werd 's morgens wakker met echt dat gevoel van: há ja, ..ehm.. nu mag ik het boek presenteren aan een grotere groep mensen, die komen speciaal luisteren naar wat ik te vertellen heb en ook naar de andere sprekers. Ik heb er zin in! En we zijn daar naartoe gegaan, naar die locatie. Ik heb mijn hoorhulpmiddelen even allemaal aangezet, want dat had ik ook nog in de week van tevoren goed getest. En de batterijen goed opgeladen, zodat ik met goed gevulde batterijen dat ik de extra hoorhulpmiddelen goed kon gebruiken en dat het al die tijd -dat die aan konden staan- dat het bruikbaar was. Dus toen we daar aankwamen heb ik dat even allemaal aangedaan. Ik heb zo'n werpbox waar dan een microfoon in gaat en zelf sluit ik dat aan op een ringleiding, die hang ik om mijn nek heen. En dat gaat dan naar een ontvangstkastje en die kan ik zelf steeds uit- en aan zetten. Het mooie is dat we ook op dat moment, dat ik dat aan had gesloten, dat mijn zoon, die nam de werpbox mee en die ging helemaal aan de andere kant van de locatie -het koffiehuis De Oude Bieb- en hij ging daar zachtjes iets zeggen tegen mij. Dat hoor ik dan rechtstreeks op mijn oren. Ik verwonder mij nog steeds dat dat dus mogelijk is, dat ik iemand die ver weg staat letterlijk kan verstaan wat die dan zegt! Het werkte dus. Dat was al mooi! Alles stond klaar. Ik kreeg zelf al een kopje koffie, want degene die daar bediende weet al wat ik graag drink. Ik hoef alleen maar het gebaar te maken met dat ik dat graag wil en wat ik wil, hij herkent het. Want hij vindt het heel leuk dat we daar, op die locatie, elke donderdagochtend de gebarenoefengroep hebben. Hij vindt het leuk om te zien hoe wij dan met elkaar aan het oefenen zijn. Op die plek waar ik met de gebarenoefengroep zit, elke donderdagochtend, daar heb ik ook gestaan nu, om mijn praatje te houden. En op een gegeven moment kwamen de mensen een beetje binnen druppelen. En ze kregen koffie of thee. Ze kregen wat lekkers. En daar had ik mooie, van die kleine petitfourtjes met het logo van het boek erbovenop. Dus het was ook nog iets heel bijzonders wat paste bij waar ze voor kwamen. Ze konden ondertussen ook de boeken in kijken, want die lagen daar. En op een gegeven moment ben ik mijn praatje begonnen, hadden we allemaal... we hadden een programmaatje gemaakt en dat lag ook op de tafels, dus mensen konden ook zien oké, ja het begint om 11 uur, dan gaat ze vertellen. En toen ben ik gaan vertellen! Dat verhaal wat ik al aan jullie heb verteld. Wel met nog wat meer tekst erbij. Want ik kon nu, terwijl ik daar stond te vertellen, ook mensen meteen even bedanken, want die hebben daar allemaal in meegeholpen. En die mensen kon ik even noemen. Want die waren er! Die kon ik aankijken! Vond ik zelf heel fijn dat dat mogelijk was. En zo waren er na mijn praatje ook twee andere sprekers. Eén is de meelezer, één van de meelezers, die heeft ook het voorwoord geschreven. En een stukje uit het voorwoord staat ook op de achterkant van het boek. Hij heeft ook gesproken namens de Stichting Hoormij. Want daar is hij de organisator, ja de organisator van Tinnitus Trefpunt. De andere spreker was de vormgever, redacteur en vormgever. En zij heeft het boek binnenstebuiten gekeerd. In eerste instantie rondom de tekst en in tweede instantie helemaal de vormgeving van het boek. En ook zij had hele mooie woorden en ook hoe de samenwerking is verlopen. Ja, dat was gewoon heel fijn om dat van haar te horen en dat zij ook zelf trots is op dat boek wat zij mede mogelijk gemaakt heeft. Daarna konden de mensen vragen stellen. En daar had ik die werpbox ook voor nodig. Die werpbox die ging dan naar de persoon die de vraag stelde. Zo kon ik het letterlijk horen. Voor de andere mensen was dat moeilijker. Alleen, er waren ook twee schrijftolken bij, de hele ochtend. Hele ochtend, het was maar anderhalf uur hè, het valt mee, totaal. Maar er waren twee schrijftolken die van het begin af aan de belangrijke dingen, de sprekers en van mij allemaal getypt hebben. En op tablets die verdeeld stonden over de tafels konden mensen meelezen, als ze het niet goed konden volgen, en dan konden ze gewoon lezen wat er gezegd werd. W...

8 De t van ...tinnitus

De t van tinnitus, het had de titel kunnen zijn van het nieuwe boek over tinnitus. Deze titel is het niet geworden. De titel is geworden: hoor jij wat ik hoor? Ik wachtte in spanning op de boeken. Die zijn gearriveerd, dus nu weet ik hoe ze er in het echt uit zien. Tijdens het opruimen van de papieren manuscripten van het boek kwam ik de mindmap tegen die ik helemaal aan het begin van het schrijfproces heb gemaakt. De meeste ideeën op de mindmap zijn in het boek opgenomen. Ik deel ook de tekst, mijn praatje dat ik ga houden tijdens de boekpresentatie. (eigen foto van het nieuwe boek Hoor jij wat ik hoor?) Volledig transcript  Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast van Paula Hijne. Over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. Dit is seizoen 10, aflevering 8: De t van tinnitus. Vorige week was ik een tijd onrustig, ongedurig, alsof er iets stond te gebeuren. En dat was ook zo! Want ik wachtte in spanning op de boeken. De boeken die ik heb geschreven over tinnitus. Ik heb die in een grote oplage laten drukken, dus die werden allemaal bij mij thuisbezorgd. En het was spannend, hoe ziet het eruit als ik het in mijn handen heb? En ik had het natuurlijk allemaal al gezien. De vormgever, daar heb ik elke keer mee heen en weer gemaild en elke keer ook mee gekeken. Daar feedback opgegeven. En ze heeft het heel mooi gedaan. Alleen, dan zie je het alleen maar op de laptop, op een scherm. Dan zie je het nog niet gedrukt in een boek. En dat was dus zo spannend. Hoe zal het zijn op het moment dat ik het boek in mijn handen zou hebben. Toen zei een vriendin tegen me 'ja, dat is een beetje een gezonde spanning die je dan voelt'. Bestaat dat dan? Gezonde spanning? Dus ik ben het toch weer even gaan opzoeken en dan blijkt het ook, ja dat gezonde spanning is een gezonde vorm van stress... En het is ook een natuurlijke reactie van het lichaam. Want het zorgt ervoor dat je alert bent. En het helpt je ook om te presteren. En na een tijdje verdwijnt die spanning weer en dan keert het lichaam terug in een toestand van rust. Nou, dat gebeurde waarschijnlijk ook toen eenmaal de boeken er waren en ik ze in de handen had en het kon bekijken. Toen kwam er toch wel weer wat rust over mij. Van ja, hè hè, ze zijn er. Het ziet er mooi uit. Ik ben er heel blij mee. Maar dan, komt er af en toe ook wel weer die onrust naar boven. Van wat gaat nu de ander ervan vinden? Degene die dit boek gaat lezen. Het gaat naar buiten toe met allerlei interviews. Dus er zijn mooie stukjes geschreven. En dan kan het een hele mooie recensie zijn, maar hoe gaan mensen daar dan op reageren? Dat maakt dat het toch elke keer die spanning even naar boven komt. Maar goed, de titel van deze podcast, dat is 'De t van tinnitus'. Het grappige is dat ik dit tegen kwam toen ik aan het opruimen was. Ik was een heleboel manuscripten aan het opruimen. Ik heb meerdere manuscripten laten ..ehm.. kopiëren zodat ik het ook in papier in de hand had. Want dat vind ik veel makkelijker als ik aan het lezen ben, en ik kan veel makkelijker schrappen. Ja, ik kan er van alles bij schrijven. Ik vind het veel makkelijker dan op de laptop werken. En tijdens dat opruimen, kwam ik de mindmap tegen die ik als allereerste heb gemaakt, toen ik net begonnen was met het schrijven. Ik heb het al een paar afleveringen eerder gehad over de mindmap die ik gemaakt heb over dat hele uitgeefproces. Maar ik heb ook helemaal aan het begin van het schrijfproces dus die mindmap gemaakt met midden in het woord 'tinnitus' en daar van alles omheen geschreven. Ik heb daar opgeschreven dat het belangrijk is om een stappenplan te maken. Dat ik het een beetje in de tijd kan gaan zetten. Dat ik na moet denken over financiën. Ik ga het boek in eigen beheer -in eerste instantie- uitgeven, dat was mijn idee. Uiteindelijk is dat ook gebeurd. Maar ik moest wel even nagaan, gaat het dan lukken met dus die uitgaven daarvoor? Verder had ik ook opgeschreven 'wat is de boodschap die ik wil brengen?' Wat is de aanleiding van het boek? ..Ehm.. welke vorm ga ik kiezen. Wat zijn de titels van de hoofdstukken? Welke bruggetjes kan ik dan daarin verweven? En ook dan de opbouw van het boek zelf. Dus niet het stappenplan van het hele schrijfproces, maar ook de opbouw van het boek zelf. Waar gaat het naartoe? Wat ik zelf ook belangrijk vond, heb ik hier ook op de mindmap opgeschreven; ik wil ook korte teksten en citaten gebruiken. En het liefst wat ik zelf geschreven heb, die mogen daarin verweven worden. En ook een logo. Ik wil een logo ook van dit boek, heb ik van de andere boeken ook. Wat voor een logo past daarbij? Ja, iets met twee oren. Misschien toch weer die vorm van Equi Libre? ..Ehm.. het zou mooi zijn als er ook een soort kruispunt in zit. Kruispunt waar dan een soort actie uit voortkomt. Beetje de symboliek daarvan. Wat ik daarbij heb geschreven, ik wil rondom dat tinnitus-verhaal ook de psychosomatische kant belichten. En ook dat het een signaalfunctie is. En ook welke andere invalshoeken zijn er rondom tinnitus? En zijn er ook andere mensen die erover geschreven hebben? Er zijn heel veel boeken al geschreven over tinnitus. Maar wat is daar dan anders wat ik dan kan gaan doen? Hoe kan ik het anders maken? En dat had ik natuurlijk van tevoren al bedacht, voordat ik ging schrijven. Ik wil uitgaan van al die ervaringen van mij. Ik wil mijn eigen proces van het leren omgaan met tinnitus, die wil ik beschrijven aan de hand van allerlei korte ervaringen. Want dat heb ik zelf het liefst, dat het korte ervaringen zijn en niet ellenlange verhalen, waardoor je het hele proces wat lichter maakt. Als ik het lichter maak voor mezelf, dan doe ik dat ook voor de lezer om het wat lichter te maken. Op die mindmap staat ook van: hoe zat het dan vroeger? En welke media-aandacht is er? En waarom zijn lotgenoten belangrijk? En wat mist daar nog allemaal in? Helemaal aan de zijkant van de mindmap, bovenin, staat de titel van het boek. En heb ik een heel rijtje van andere titels opgeschreven. Het had dus ook de titel kunnen zijn: de t van tinnitus. Het had ook kunnen zijn: geen stille wereld meer. Of voorbij de stilte. Of iets van: tussen mijn oren. En dan helemaal onderaan staat daar dan: 'Hoor jij wat ik hoor?' En bovenaan staat ‘de zee in mijn hoofd’. Dat had zeker de titel kunnen zijn van mijn eerste boek. Zelfs bij het 2e boek en ook bij dit 3e boek had ik die titel kunnen kiezen. Heb ik niet gedaan. De titel is geworden: 'Hoor jij wat ik hoor?'. En die heb ik hier op deze mindmap al neergezet. En pas later besloten, dat gaat het worden. Wat ik belangrijk ook vond in die ervaringen, ik zie hem hier ook nog weer staan, op die mindmap. Dan gaat het uit vanuit vroeger. En alle veranderingen die hebben plaats gevonden en vooral ook de sleutelmomenten benoemen. En ook, hoe gaat het er nu dan mee? Hoe ga ik er nu mee om? En verder ook ja, ik heb er werk van gemaakt, van tinnitus. Dat hele proces wil ik dus dan beschrijven, maar dat is ook gelukt omdat ik zelf als hoorcoach werk en mensen begeleid met tinnitus. En dat ik presentaties heb gegeven en nog steeds presentaties geef. Maar wat ik aan ervaring heb meegenomen ervan, dat kan ik ook meenemen in dat boek. En de gastlessen die ik heb gedaan. Het beheer van de Facebook-groep heeft daarbij geholpen. De podcast die ik maak waarbij het ook af en toe over tinnitus gaat. De radio-uitzendingen, één keer per jaar over tinnitus. Daar is allemaal zo veel informatie uit te halen wat ik kan gebruiken. En ik heb al vanaf 2006 -toen ik thuis kwam te zitten- dat is echt het kantelpunt in mijn leven, en dat ik een hele tijd niets kon, heb ik een heleboel dingen steeds opgeschreven, kleine ervaringen over de tinnitus. Maar dat heb ik in allerlei verschillende schriften geschreven. Tijdens het creatief schrijven kwam dat heel vaak langs. En juist al die kleine ervaringen uit al die schriften dat is goed om dat allemaal weer op te zoeken en die te gaan gebruiken. Want die verhalen zijn er al. En dat is ook wat hier op de mindmap staat: maak gebruik van wat er allemaal is, wat je allemaal eerder hebt geschreven. Het leuke is, als ik nu die mindmap terugzie, dan denk ik dat het precies is geworden zoals ik het voor ogen had. Terwijl ik deze mindmap al een hele tijd niet meer heb gezien, is het toch dat boek geworden wat ik zelf had willen lezen toen ik het nodig had. Op 29 november, ik maak deze podcast in de week van 29 november, dan is boekpresentatie. En ik wil jullie alvast mijn praatje laten horen, want dan kan ik het even oefenen en dan ..ehm.. ja, jullie weten het dan al, maar alle andere mensen die nog komen naar de boekpresentatie, die weten dit natuurlijk nog niet. Maar ik dacht, dit verhaal wil ik gaan vertellen. Die boekpresentatie wordt gehouden hier in een horecagelegenheid in Zeewolde. En dan wil ik zo beginnen. Het kan zijn dat ik ook allerlei dingen nog tussendoor ga vertellen, dat weet ik niet. Ik probeer me te houden aan wat ik wil gaan vertellen tijdens die boekpresentatie. ‘De zee in mijn hoofd’. Daar begin ik mee. Die staat op de banner, een mooie grote banner waar alle drie mijn boeken op staan en bovenaan staat: ‘de zee in mijn hoofd’. Dat is mijn metafoor in het leven. En het had dan ook de titel kunnen zijn van alle drie de boeken. Het is het niet geworden. Het is een andere titel geworden. En ik neem jullie even mee in mijn wereld van het horen. In 1996 kreeg mijn moeder hoortoestellen. Zij had te horen gekregen dat zij genetisch gehoorverlies heeft. Dat ze dat vanaf haar geboorte al heeft. Het was toen best heel zwaar in het onderwijs voor mij, want daar werkte ik. Dat ik dacht van, ik laat het ook eens onderzoeken. En ik ben naar het audiologisch centrum gegaan inderdaad ik heb ook genetisch gehoorverlies. Hoogstwaarschijnlijk hetzelfde als wat mijn moeder heeft. We hadden nog geen idee wat voor...

7 Schakelen

Deze dagen ben ik continu aan het schakelen tussen acties, denkwerk en de gewone huishoudelijke taken. Maar er is nog een andere manier van schakelen, namelijk op de fiets. Fietsen in Zuid-Limburg, ik moest echt even leren schakelen. Pfff. (foto van de maretakken die in dit deel van Zuid-Limburg veelvuldig voorkomen) Volledig transcript  Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast van Paula Hijne. Ik vertel in deze podcast over het fysieke evenwicht en ook over mijn psychisch evenwicht. Dan gaat het ook wel over het evenwicht tussen werk en privé. En ook wel het evenwicht tussen al die activiteiten die ik doe. Daar gaat het over in deze aflevering. Dit is seizoen 10, aflevering 7: Schakelen. Ik heb het gevoel dat ik deze tijd, de afgelopen weken, en ook denk ik wel wat er aan gaat komen, dat ik voortdurend aan het schakelen ben. Het ene moment ben ik bezig met het ontwerp voor de banner die ik wil gebruiken als ik een presentatie geef over het nieuwe boek. En dan ben ik bezig met hoe ik dat eruit wil laten zien en dan heb ik een heel gesprek over met degene die dat ontwerpt. En het volgende moment ben ik aan het uitleggen aan een fysiotherapeut over dat evenwicht. Leg ik het een beetje uit van zo zit het en zo zit het. En dan ben ik weer aan het begeleiden, de gebaren-oefengroep. Daar zit eerst een voorbereiding aan vast, dan ben ik er al een dag eerder mee bezig van wat gaan we doen de volgende dag, en dan ben ik zelf aan het begeleiden op de donderdagochtend, elke donderdagochtend. En het volgende moment ben ik een tekst aan het redigeren over gehoorverlies. Het ene moment heb ik een live radio-interview, dan word ik geïnterviewd. Dat is ook heel vreemd voor mij, want meestal interview ik andere mensen. En dan ben ik weer een verslag aan het lezen over het busvervoer in Flevoland. Want ik ben ROCOVF-lid, daar heb ik het al een keer eerder over gehad en we hebben binnenkort weer een bijeenkomst. En dan komen er allerlei verslagen en plannen, komen langs over het busvervoer en dat moet je natuurlijk doorgenomen hebben van tevoren. En dan is weer een moment dat denk ik: oh ja, ik moet nog even regelen dat er een datum is wanneer ik weer radio-opname heb. En dan ook nog een gast uitnodigen, ik moet zorgen dat de studio gereserveerd is, de techniek. En dan ben ik daar weer even mee bezig. En dan is er weer een webinar over ‘boekmarketing’, dan gaat het over dat nieuwe boek van hoe kan ik dat nog mooier in de markt zetten? Het volgende moment zijn we aan het nadenken: wat gaan we doen met de kerst dit jaar? En dan ga ik naar de audicien voor controle van mijn eigen hoortoestellen. En dan komt er een bericht binnen, een mail binnen, over het inplannen van het meedoen als trainingsacteur op de hogeschool bij de tolkopleiding om mee te doen aan het examen voor de studenten. Ja, en daarnaast komt natuurlijk het huishouden, de boodschappen doen, het koken, ..ehm.. nadenken: wat hebben we allemaal nodig? Een verjaardagsfeestje, wat gaan we dan precies doen? Wie worden er allemaal uitgenodigd? En nou ja, dat schakelen tussen al die verschillende activiteiten dat is natuurlijk altijd zo, alleen voelt het op dit moment als veel meer activiteiten die er zijn. En dat komt natuurlijk omdat mijn derde boek eraan komt. De promotie voor dat boek moet ik al veel eerder doen dan wanneer het boek er op dat moment ook is. Het is goed om dat al allemaal in gang te zetten. Zodat je een soort voorbereiding hebt en zodat andere mensen ook de tijd hebben om bepaalde dingen te kunnen regelen voor mij. Zoals bijvoorbeeld die banner. En ook van: ga ik nou een visitekaartje doen of ga ik even iets heel anders doen? Want mijn visitekaartjes waren allemaal op, dus ik moest toch nieuwe hebben. Wat ga ik daar dan mee doen en hoe gaat dat eruitzien? Al die verschillende activiteiten. Ik heb verteld ook over die mindmap die ik gemaakt heb, over alles wat nodig is voor alleen maar het boek. En dat er dingen tegelijkertijd kunnen gebeuren. Je kan met verschillende dingen al bezig zijn. Het is niet zo dat je één ding helemaal afrondt en dan weer met het volgende. Nee, het loopt een beetje door elkaar heen. Maar dat betekent dus dat ik steeds aan het schakelen ben in mijn hoofd. Wat ik zeg: het is altijd al wel zo dat je schakelt. Als je 's morgens al voor de kledingkast staat van 'wat ga ik aandoen?' dan ben je ook aan het schakelen. Wat ga ik vandaag doen? Waar heb ik zin in om aan te doen? Wel of niet een felle kleur? Ehm... warm of iets wat koeler is? Nou, enzovoort. Dan begint eigenlijk al het nadenken over wat je wil en dan ben je ook al aan het schakelen. Want ondertussen ben je al bezig van wat ga ik nog meer doen vandaag? Het zit er altijd doorheen verweven in de voorbereiding waar je dan mee bezig bent. Dus ik bedenk 'wat zal ik aandoen', dan bedenk ik tegelijk ook 'Wat ga ik allemaal doen vandaag? Waar ga ik naartoe? Wie ga ik ontmoeten? Wat is handig om aan te doen?' Nou, schakelen. Een hele andere vorm van schakelen, daar wil het verder (ha) over gaan hebben in deze podcast. We zijn een weekje in Zuid-Limburg geweest. We hadden de fiets mee. En daar heb ik een hele andere vorm van schakelen meegemaakt. Je hebt namelijk in Zuid-Limburg allerlei heuvels. Of het is anders, het is een dalenlandschap hebben we begrepen. Het is altijd een hoogland geweest en door de rivieren die daar doorheen zijn gestroomd, jaren geleden al, zijn er allerlei geulen ontstaan en is er heel veel grond en zo allemaal weggehaald juist, is allemaal mee gestroomd, waardoor er dus dalen ontstonden. Het is dus eigenlijk een dalenlandschap. Neemt niet weg dat je dus ergens omhoog en omlaag moet gaan en dan voel je misschien al aankomen. Gelukkig is dat niet overal zo. Want de eerste dag dat we gingen fietsen, zijn we wel omhoog en omlaaggegaan, maar dat was alleen bij de dijk waar we omhoog moesten om de brug over te kunnen die over het kanaal ging. We konden niet de Maas over. Pontje wat daar normaal vaart in de zomer, die vaart niet vanaf 31 oktober meer en wij waren na 31 oktober in Zuid-Limburg. Dus we konden niet met het pontje over. Maar we konden wel dat land daar, vlak langs de Maas, daar konden we wel fietsen. We zaten dan ook -je moet je even voorstellen, Maastricht en daar zo'n 8 kilometer daarboven, in het noorden daarvan- in een heel klein plaatsje, en dat heet Geulle. En vanuit Geulle gingen we dus de ..ehm.. het kanaal over en eigenlijk vlak naar de Maas toe en daar ligt Geulle aan de Maas. En we zijn daar gaan fietsen en fietsen. En op een gegeven moment moet je weer terug, dat kanaal over, dus dan ga je weer omhoog en omlaag. Maar dan heb je dus niet te maken met het dalenlandschap, wat verderop in Zuid-Limburg allemaal wel is. Dus het viel reuze mee. We zijn toen heerlijk in Maastricht geweest. We hebben daar gewandeld. We hebben daar lekker gegeten. En toen zijn we weer ook zo gaan fietsen terug, want we moesten ook nog even boodschappen doen voor het avondeten, en dat was allemaal een beetje vlak land, dat was prima te doen. Vanuit Maastricht fiets je dan naar Bunde, ook een klein plaatsje en dan door naar Geulle. En dan heb je helemaal niet te maken met dat je omhoog en omlaaggaat. Was goed te doen. De volgende dag wilden we meer oostwaarts gaan. We gingen fietsen. Je hebt het spoor vlak langs Geulle, de ..ehm.. de spoorlijn loopt daar. We gingen daar het viaduct onderdoor en daar sloegen we af en ik was er niet op voorbereid. We sloegen af en dat was een beetje met een bocht, je kon niet helemaal zien hoe de weg precies verder liep. Maar op een gegeven moment zaten we op een hele steile weg. En ik was vergeten om meteen bij te schakelen, dan kan ik hem harder zetten, op de e-bike is dat heel fijn. Ik deed dat te langzaam, het lukte me niet. Ik kwam dus niet omhoog! En dat is zó ontzettend vermoeiend als dat niet lukt! Ik ben toen afgestapt. En ik moest mezelf ook tegenhouden dat ik niet achteruit eigenlijk weer rolde met de fiets. Toen dacht ik: nou dan ga ik maar verder lopen met de fiets aan de hand, maar dat is ook loeizwaar als je dus zo schuin omhoog moet. Ik was er dus écht niet op voorbereid. En nou zei mijn man van: ga het nou nog een keer proberen. Je moet hem in zijn hoogste stand zetten, dat je dus dat ..ehm.. ik heel veel ondersteuning krijg, eco is de eerste stand en dan heb je tour, dan heb je sport en dan heb je turbo. Dus dan kan je hem helemaal op turbo zetten. Maar aan de andere kant, aan de rechterkant, kan ik ook het verzet veel lichter zetten. En die stond waarschijnlijk iets te zwaar. Dus ik die lichter zetten en ik probeer weer op te stappen en dat lukte nog niet! Toen zei Roel van (mijn man): "ga nou eens aan 2 kanten van de stang staan". Dan ga je voor je zadel staan en dan dus je trapper even goed doen en dan op die manier kracht zetten, om dan wel weer op gang te komen. Nou is dat heel lang geleden dat ik zo over de stang ging staan, dat heb ik gedaan, ..ehm.. dat mijn evenwicht weg was, dus het zal in 2006 zijn geweest, 2007, toen had ik heel veel moeite met het evenwicht. Toen had ik nog een gewone fiets, had ik nog geen elektrische fiets. En toen ik weer een beetje ging fietsen, kon ik niet met één been opstappen. Moest ik dat echt vanaf twee benen doen, voor m'n zadel - we hadden het zadel ook wat lager gezet- en dan kon ik dus zo met mijn voet erop zetten en dat je dan eigenlijk direct gaat zitten. En dat had ik al die tijd niet meer gedaan. Op het moment dat ik weer gewoon kon opstappen zoals je van de zijkant dat doet. Dus nu moest ik dat weer doen! Ja, op zich is dat niet vreemd. Heb ik vroeger ook gedaan, dus kan ik het nu ook wel doen. Maar dan sta je op een hele schuine helling. Dus je moet jezelf ook goed tegenhouden, want die fiets die wil jou bijna eigenlijk achteruittrekken, omdat je zo schuin staat. Uiteindelijk toch geprobeerd! Voet erop. Veel kracht zetten en mete...

6 Praten met je lichaam

Op het NmG weekend heb ik geleerd over het gebruik van gebaren in combinatie met het gebruik van je hele lichaam. Hierbij komen ook de emoties langs, want die zijn heel goed met je lichaam uit te drukken. (Foto gemaakt tijdens een activiteit op zaterdagavond) Volledig transcript: Welkom bij de podcast 'Evenwicht, je leven'. De enige podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord, zowel fysiek als psychisch. En ik deel allerlei ervaringen waar ik mee te maken heb in mijn leven, wat ik tegenkom, wat ik mee maak, ook dat deel ik hier in deze podcast. Helemaal omdat ik denk dat jij dat ook best interessant vindt om daarover te horen. Dit is ook weer zo'n aflevering, het is seizoen 10, aflevering 6: Praten met je lichaam. Elke donderdagochtend ga ik hier naar een horecagelegenheid, 'De Oude Bieb' in Zeewolde, en daar ga ik naar de gebaren-oefengroep. Dat noem ik eigenlijk 'praten met je handen'. Zo staat het ook in de lokale krant in de agenda. Elke week op donderdagochtend wordt daar een activiteit georganiseerd in De Oude Bieb en dat heet 'praten met je handen'. Wat wij dan doen, is met de groep samen, rondom een thema, allerlei gebaren leren. Het kan leren zijn, het kan herhalen zijn. We gaan dat oefenen en dat zijn dan de officiële gebaren uit de Nederlandse gebarentaal. Maar wij praten erbij en daarom is het NmG: Nederlands met Gebaren. Als je gebaren leert, dan heb je te maken met verschillende dingen. Ik heb het ooit wel eens eerder verteld, denk ik, maar ik ga het hier nog een keer benoemen. Een gebaar bestaat namelijk uit de handvorm. Gebaren maak je met je handen en dan heb te maken met de vorm van de hand. De vorm van je hand: hoe houd je je hand en ook hoe gebruik je je vingers daarbij? Dus die handvorm is heel belangrijk. En dat vormt dan een soort woord. Dan heb je ook de gebaren-ruimte, de plaats waar het gebaar wordt gemaakt. Wordt het vlak voor je lichaam gedaan, wordt het naast je gedaan, iets hoger, iets lager. Dan heb je de oriëntatie van de hand, met de handpalm naar voren toe of naar je toe of naar beneden of met de palm op, dat ie omhoog staat. Dan heb je te maken met de vingerrichting. Naar welke kant wijzen de vingers. En dan gaat het er ook om: gebruik je 1 vinger, 2 vingers, alle vingers? Alle manieren zijn mogelijk. Je hebt ook te maken met beweging. En die beweging kan een lange beweging zijn of een korte. Een doorgaande beweging. Het kan snel gaan. En als je met 2 handen een gebaar maakt, gaat dat gelijk of ongelijk? Het kan ook zijn dat met die beweging, dat je ook je hand verplaatst in de ruimte. Dus niet alleen de hand zelf die beweegt, maar ook de hele hand die je verplaatst. Het kan zijn dat bij bepaalde gebaren, dat je je gezicht aanraakt. Of ergens anders op je lichaam het aanraakt. Het kan ook zijn dat je met je ene hand waar je het gebaar mee maakt, de andere hand ook aanraakt. En dan heb je een actieve hand en een passieve hand. De actieve hand gaat dan naar die andere hand toe, de passieve hand en die wordt dan ook aangeraakt. En verder wat belangrijk is bij Nederlandse gebarentaal is de mimiek. Dat is: hoe gebruik je je gezicht? Hoe kijk je? Wat doe je met je ogen? Wat doe je met je wangen? Hoe kijk je, dus niet alleen maar je wenkbrauwen, want die kunnen omhoog en die kunnen juist naar beneden toe en die hebben allemaal een andere uitdrukking. En misschien zelfs ook de mondstand. Als je heel verdrietig bent, dan doe je iets heel anders met je mond, dan wanneer je aan het lachen bent. Dan maak je daar een lach van. Dus die mimiek is ook heel belangrijk in de gebarentaal. En wat dan ook kan helpen, het mondbeeld. Dat je het woord ook zegt. Mensen die helemaal doof zijn, die gebruiken minder mondbeeld, maar als ze wél hebben leren praten, dan weten ze ook wat het mondbeeld is van een bepaald woord en dan kun je het woord ook uitspreken. En dat hoeft niet altijd met geluid, maar je kunt het wel laten zien, met je mond. En wat verder nog heel belangrijk is, is dat dat hele lichaam gebruikt wordt. En daar wil ik het verder met je over gaan hebben. Ik ben namelijk geweest naar het NmG-weekend. Georganiseerd door de Stichting Plotsdoven. Dat gebeurt één keer per jaar. En dan komen we met een groep mensen samen, zowel beginners als gevorderden. En dan krijgen we daar gebarenles. En dit keer ging het niet om het aanleren van allerlei nieuwe gebaren bij de gevorderden les -daar mag ik al aan meedoen- maar het ging om een hele andere manier van gebaren. Veel meer gebruik maken van de lichaamstaal. Sowieso is de gebarentaal een visuele taal, want je kijkt ernaar met je ogen. Je hoort het niet, je kijkt ernaar. Je ziet het. Verder was het thema 'emoties' en bij die emoties horen gebaren. Maar het kan best zijn dat jij het officiële gebaar niet eens maakt, maar dat je toch kunt laten zien, met welke emotie je te maken hebt. Dus je hoeft niet alle gebaren helemaal specifiek, precies te weten. Het hoeft ook helemaal niet perfect. Het gaat erom dat je me je hele lichaam kunt laten zien wat je precies wilt vertellen, zodat de ander begrijpt wat jij bedoelt. En ik vond dat zó mooi om dat verschil te zien, tussen als je alleen maar gebaart zonder mimiek, zonder lichaamstaal -dan zijn het echt alleen maar, nou bijna losse gebaren, dan is een verhaal ook best moeilijk te volgen. Maar op het moment dat daar mimiek bij komt en die lichaamstaal en je ziet die ogen spreken, dan wordt het al veel makkelijker om zo'n verhaal te volgen. Dat is wat in Nederlandse gebarentaal heel veel gebeurt. Als je naar de tolken kijkt op televisie dan kun je het ook zien dat daar veel meer te zien is dan alleen maar dat handgebaar. Wat mooi was wat wij hebben gedaan, dat wij emoties, dat we die lieten zien. En het grappige was, het was niet alleen maar het gebaar van die emotie, maar dat kun je ook in gradaties doen. Je kunt blij zijn en ik kan het natuurlijk niet laten zien, nu in de podcast, maar je kunt het gebaar van blij-zijn doen. Maar op het moment dat jij veel blijer bent, gradaties dus; 1 is gewoon blij, 2 of 3 of 4 of zelfs 5 dan ben je heel blij, dan kun je dat laten zien. Je doet hetzelfde gebaar maar op een veel ja, grotere manier! Met een veel blijer gezicht! En als je dan heel blij bent, gradatie 10, dan kun je die handen zelfs helemaal in de lucht doen en laten zien met je hele lichaam hoe blij je bent. Zo kun je dat ook met boos doen. Je kunt gewoon boos zijn en even een vuist op steken zo. Dat is dan boos. Maar het kan ook zijn dat je ontzettend boos bent en ook dat kun je laten zien. En het leuke is bij die gebaren, boos-zijn, woedend, daar gebruik je écht je hele lichaam bij, je... je staat bijna in een soort vechthouding. Je gebruikt je buikspieren erbij en toen zei ik al: 'eigenlijk zijn we gewoon buikspieroefeningen aan het doen (ha)'. Dus door zó boos te zijn (ha) dat je dus.. je hele lichaam komt ..ehm.... in actie ..ehm.. staat op spanning en nou, echt geweldig om dat dan te mogen spelen! Dat hebben we dan ook gedaan. We hebben gespeeld, we hebben aan elkaar laten zien ook hoe raar het eruit ziet -daar konden we dan weer heel erg om lachen- maar zo kun je emoties op allerlei manieren laten zien. Het kan dus een hele kleine emotie zijn, maar als het een heftige emotie is kun je dat met je hele lichaam uiten. En wat ook ja, bijna een thema was, is als je het gebaar helemaal niet kent, het officiële gebaar uit de Nederlandse gebarentaal, laat het gewoon zien! Beeld uit! Want je wilt duidelijk maken aan de ander wat je nou precies bedoelt. En als je dat niet met woorden doet, gebruik dan ook alles wat je tot je beschikking hebt. Je kunt ook ergens naartoe wijzen. Je kunt iets erbij pakken. Maar je kunt het ook in je eigen lijf, met je eigen lijf het helemaal laten zien. Zoals ook mijn eigen inbreng naar aanleiding van de vraag: 'wat heeft jou geholpen in het proces van leren omgaan met slechthorendheid?' Ik kan er nog even bij vertellen dat dat ook een thema was, van wat heeft jou nou zo geraakt rondom jouw slechthorendheid? Wat is jou ooit overkomen? En waar heb je dan nog moeite mee? En welke emotie hoort daar dan bij? Hoe ziet dat eruit? Laat het eens zien! Dat hebben we gedeeld met elkaar en dan kom je erachter, dan zie je bij andere mensen hoe moeilijk zij bepaalde dingen ..ehm.. hebben gehoord van andere mensen die iets gezegd hebben wat hun zó geraakt heeft en waar ze nu nog steeds emoties bij krijgen. En met name ook verdriet en boosheid. Dat zijn emoties die dan het meest naar boven komen. Dat hebben we laten zien. En ook van wat zal je dan tegen die ander nog kunnen gaan zeggen? En hoe zou je dat dan doen? Hoe kun je dat dan met die lichaamstaal nog duidelijker maken, zodat die boodschap die jij brengt bij die ander, dat die nóg duidelijker overkomt. En het is mooi om te zien hoe mensen daarin groeien op het moment dat we dat laten zien en dat we dat ook allemaal gaan durven. Dat we steeds meer durven. En op het eind kregen we dan die vraag: 'wat heeft jou geholpen in het proces van leren omgaan met die slechthorendheid?' En ik hoorde die vraag, 'k denk: daar heb ik eigenlijk niet direct een antwoord op. Behalve dan dat ik lang geleden al van een vriendin hoorde, die zei: 'nou dat gehoorverlies betekent voor jou misschien wel, je hoeft niet meer alles te horen'. Die heb ik dan ook gedeeld. Maar toen die vraag nog een keer kwam, toen dacht ik wat heeft mij nou echt geholpen? Dan is het zeker het schrijven ervan. Ik heb heel veel opgeschreven, altijd. Ik heb er zelfs boeken over geschreven (ha) onder andere nu ook over het oorsuizen. En het heeft ook met gehoorverlies te maken. Vooral het schrijven ervan helpt mij ook om daar goed mee om te gaan. Maar wat mij nog meer heeft geholpen, en dat is vanaf het moment dat ik thuiskwam met de ziekte van Ménière en toen ik het re-integratietraject ging doen, omdat ik niet meer het werk kon doen, in...