De Historische BoekenCast

Afl 63. – ‘Het fascisme was wel degelijk een ideologie’

* Nederland schafte de slavernij pas in 1863 af, maar al ver daarvoor lieten slavinnen zich in Suriname vrijkopen door witte mannen. Vrijkoping -- later ook door vrije zwarte Surinamers -- vrat het systeem van binnenuit aan, zo blijkt uit het levensverhaal van Paulina van der Meer. Ellen Neslo schreef De schat van de vrijheid over haar verre voormoeder. ‘Sommige slaven kregen verschrikkelijke namen als “matras” en “helleveeg”.’ * Het fascisme is geen ideologie, maar een draaiboek, schrijft politicoloog Rosan Smits in haar pamflettistische essay Dit is fascisme. ‘Een boek waar ik het voor 50 procent mee eens ben en voor 50 procent oneens,’ zegt fascismekenner Robin te Slaa. ‘Smits waarschuwt terecht voor extreem-rechts, maar het onvervalste fascisme was wel degelijk een ideologie die de democratie wilde afbreken, nog veel gevaarlijker dan Orbán en Wilders nu.’ * Hoofdredacteur Bas Kromhout tipt een verhaal over de geschiedenis van Soedan uit de nieuwste editie van Historisch Nieuwsblad. Het land worstelt nog altijd met de erfenis van het Ottomaanse Rijk, dat er in de negentiende-eeuwse een plunderstaat stichtte.

Afl. 62 – Zelfs in hun dromen gingen Duitsers gebukt onder het naziregime

* ‘Zij was gewend om te spreken met koningen en presidenten, maar daalde af in de kerkers om hen te troosten die al jaren geen daglicht hadden gezien.’ Zo werd gezegd over barones Alwine Antoinette de Vos van Steenwijk (1921-2012). Ze gaf haar bevoorrechte leven op om te strijden voor de armen, vertelt haar biograaf Astrid Schutte. * De een droomde dat dat hij alleen op de bodem van de zee onzichtbaar was voor het naziregime, de ander dat het hem op een massabijeenkomst niet lukte zijn arm op te heffen en de Hitlergroet te brengen. In Het Derde Rijk der Dromen (1966) verzamelde journalist Charlotte Beradt verontrustende dromen van alledaagse Duitsers die onder het naziregime leefden. ‘Een boek dat onder je huid gaat zitten,’ zegt recensent Anne Lot Hoek. * Het Verdrag van Versailles moest aan alle oorlogen een eind maken. Maar het werd een veelbesproken en bekritiseerde vrede die nieuwe conflicten in zich droeg. Margaret MacMillan schreef erover in Parijs 1919. Zes maanden die de wereld veranderden. ‘Een boek dat tot op heden een les is voor alle valkuilen bij vredesonderhandelingen,’ aldus recensent Wim Berkelaar.

Afl. 61 - Waarom houdt Poetin vast aan Koude Oorlog-spionnen?

* Wilhelmina Drucker was een feministisch icoon en het grote voorbeeld van de Dolle Mina’s, die zich naar haar vernoemden. Maar Wilhelmina Drucker was veel meer dan een feminist, vertelt haar biograaf Marianne Braun. ‘Onze democratie en rechtstaat zijn schatplichtig aan haar.’ * Bij Russische spionnen denken we aan de types uit James Bond-films, die altijd het onderspit moesten delven. Maar hoe zagen Sovjet-spionnen er in werkelijkheid eruit? En waarom blijft Poetin vasthouden aan het archetype spion uit de Koude Oorlog? Het antwoord op die vragen staat in Infiltranten. Een eeuw Russische spionage in het Westen van Shaun Walker. ‘Een thriller van een boek’, aldus recensent Pieter van Os. * Hij zou later bekend komen te staan vanwege zijn slechte gewoonten: van olifanten schieten tot het delen van het bed met ettelijke maîtresses. Maar na de dood van Franco zou de Spaanse koning Juan Carlos de democratie redden. Hoofdredacteur Bas Kromhout over dit Spaanse verhaal dat in de nieuwe editie van Historisch Nieuwsblad staat.

Afl. 60 - Een familiedrama in het oude Japan

* In haar nieuwe dubbelbiografie De zwevende wereld beschrijft Annejet van der Zijl de uiteindelijk kansloze relatie tussen de vernederlandste Duitser Franz von Siebold en zijn half Japanse dochter Ine. Het had iets kunnen worden als de vader had begrepen dat niet de hele wereld om hem draaide. ‘Maar dat soort mannen heb je nu eenmaal, weet ik uit mijn portret van prins Bernhard.’ * Ze waren emotioneel, kinderlijk en lethargisch. Dat was het beeld dat de Nederlander van ‘den inlander’ had toen in 1916 een Nederlands psychologen-echtpaar naar Indië vertrok. Marens Engelhard schreef met De Javaanse Psyche een familiegeschiedenis en een mentale historie ineen. ‘Het bijzondere aan dit boek is dat het de geestelijke weerbaarheid van de Indonesiër laat zien,’ aldus recensent Anne-Lot Hoek. * Niet het decadente Westen, maar landen als Tsjechië, Slowakije en Hongarije vertegenwoordigen het aan traditie en gemeenschap gehechte Europa. Dat vinden die landen althans zelf. Wie wil snappen waar die gedachte vandaan komt, moet het boek Begrijp jij Centraal-Europa nog? van historicus Hans Luiten lezen. ‘Een boek vol heerlijke onwelgevallige feiten en feitjes,’ zegt recensent Pieter van Os. * ‘In principe en doctrine was Hitler niet slechter en gewetenlozer dan menig eigentijds staatsman,’ schreef de Engelse historicus A.J.P. Taylor in zijn boek The Origins of the Second World in 1961. Hoe haalde deze historicus het in zijn hoofd om zo positief over Hitler te schrijven, vroegen critici zich bij het uitkomen van het boek al af. Recensent Wim Berkelaar bespreekt de klassieker.

Afl. 59 - De Hollanders werden gezien als de Taliban van Europa

* In Nederland bekijken we de Tachtigjarige Oorlog vaak door een nationale bril. Historici Raymond Fagel en Yolanda Rodríguez Pérez kiezen in De Tachtigjarige Oorlog in Europese ogen een breder perspectief. De ervaringen van Europese tijdgenoten leveren verrassende nieuwe inzichten op, vertellen de auteurs: ‘De Hollanders werden gezien als de Taliban van Europa.’ * In haar nieuwe boek Onwaardig vertelt de Albanese schrijver Lea Ypi over de onmogelijke familiegeschiedenis van haar oma. Dat verhaal voert van de Ottomaanse aristocratie en het ontstaan van het moderne Griekenland naar de gruwelen van oorlog en communisme in de ‘open gevangenis’ die Albanië was. Recensent Pieter van Os bespreekt het boek. * Bij openbare executies in vroegere tijden denken we aan handenwrijvende toeschouwers, een wrede beul en een tot bloedens toe gemarteld slachtoffer. Historica Isabel Casteels vroeg zich af of dat wel klopte. Ze ontdekte dat terechtstellingen rituele voorstellingen waren die volgens een voorgeschreven programma dienden te voorlopen, waaraan zowel de beul als het slachtoffer zich hoorde te houden. Ze schreef er De kronieken van de dood over.