OVT

(01:55) Als iemand Nationaal Park Dwingelderveld kent dan is het herder Johan Coeling. Al 38 jaar leidt hij een kudde Drentse heideschapen door het gebied. We spreken hem en zijn schapen in schaapskooi Achter ‘t Zaand van Natuurmonumenten.  (05:45) De Amerikaanse president Donald Trump herhaalde afgelopen week dat hij de ‘Insurrection Act’ uit 1807 nieuw leven wil inblazen. Die wet geeft de president tijdens een noodtoestand de mogelijkheid om het leger binnenlands in te zetten. Wat is de consequentie daarvan? Te gast is Amerikanist Hanne Nijtmans.  (17:57) De ‘Oerprovincie’, zo profileert Drenthe zich, want in de provincie voel je de “kracht van oer” tussen de bomen, grafheuvels en megalieten. Maar klopt dat beeld wel, en hoe is Drenthe op deze manier bekend komen te staan? Landschapshistoricus en ‘mister Drenthe’ Theo Spek is te gast.  (28:50) Deze week is de column van John Jansen van Galen.  (33:47) Op 29 oktober zijn de verkiezingen. In de ‘Politieke Tijdmachine’ vragen we iedere week aan een andere gast: welke politicus uit het verleden verdient juist nu onze aandacht? Deze week vragen we dat aan politiek journalist Coen van de Ven. Zijn keuze: Joop den Uyl.  (42:28) Nadia Bouras bespreekt twee historische boeken en een documentaireserie: * Onwaardig – Lea Ypi (vert. Luud Dorresteijn) * Perfecte slachtoffers – Mohammed el-Kurd (vert. Hanna Vandercammen) * Fortuyn: On-Hollands – documentaireserie van KRO-NCRV (54:29) Als iemand Nationaal Park Dwingelderveld kent dan is het herder Johan Coeling. Al 38 jaar leidt hij een kudde Drentse heideschapen door het gebied. Wat is er zo bijzonder aan die schapen, en wat maakt ze immaterieel Drents erfgoed? We spreken hem en zijn schapen in schaapskooi Achter ‘t Zaand van Natuurmonumenten. (57:52) Dit jaar was er een record aan natuurbranden in Europa, vooral in Portugal en Spanje is de impact groot. Cathelijne Stoof is te gast en roept op om onze vuurgeschiedenis niet te vergeten. Boswachter Tineke Bouwmeester is te gast en vertelt hoe er door de jaren heen op het Dwingelderveld met vuur werd omgegaan.  (01:07:51) Auschwitz Kamparts Josef Mengele wist tot zijn dood uit handen van justitie te blijven. In de nieuwe film ‘Das Verschwinden des Josef Mengele’ roept de regisseur Kirill Serebrennikov hem alsnog ter verantwoording. Maar wat gebeurt er als fictie zich met dit verleden mengt? Nazi-expert Wim Berkelaar bekeek de film voor ons en is te gast.  (01:19:41) In 1951 stappen twee Amerikaanse antropologen uit de bus in Drenthe. Maandenlang bestuderen de twee het dorpsleven in Anderen. Maar terwijl het echtpaar onschuldig veldwerk doet, kijkt de CIA over hun schouders mee. Schrijver en journalist Emiel Hakkenes schreef er het boek ‘Anderen. Een Drents dorp, de Koude Oorlog en de lange arm van de CIA’ over en is te gast.  (01:33:30) Bioloog en schrijver Midas Dekkers weet als geen ander wat de charme is van een rariteitenkabinet. In het Drents Museum staan een paar van zijn gekoesterde objecten tentoongesteld in ‘Microkosmos – De wereld in een Wunderkammer’. Wat drijft mensen om vreemde objecten te bewaren? En wat zegt die verzamelwoede over de wetenschap en over onszelf? Midas Dekkers is te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-19-oktober-2025  [https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-19-oktober-2025]

(02:02) Noem het de ‘kathedraal’, de ‘sfinx’, of de officiële naam ‘Gebouw A’: het gebouw waar Radio Kootwijk beroemd om is. Het 48 meter hoge, uit gewapend beton opgetrokken zendgebouw, ontworpen door Julius Luthmann is een iconisch bouwwerk, te midden van de zandverstuiving. Met rondleider Marc bekijken we het gebouw.  (05:29) De nobelprijs voor de Vrede 2025 is toegekend aan María Corina Machado, de Venezolaanse oppositieleider die jarenlang streed voor de democratie. Het doet denken aan de Oostenrijkse Bertha von Suttner. De pacifiste kreeg in 1905 als eerste vrouw de Nobelprijs voor de Vrede. Ingrid Rollema, Bertha von Suttner-kenner, is te gast. (14:35) Het ligt middenin het ruige zand van de Veluwe: een megalomaan Art Deco bouwwerk, het voormalig zendstation Radio Kootwijk. Het werd in 1923 aangelegd voor communicatie met de Nederlandse koloniën. Te gast zijn technicus Jan Willem Udo en zijn vrouw Leona Udo van der Sloot, beide inwoners van het gelijknamige dorp Radio Kootwijk. Daarnaast is ook historicus Frederik Erens te gast, over het belang van de verbinding tussen Nederland en Nederlands-Indië.  (30:45) Op 29 oktober zijn de verkiezingen. In de ‘Politieke Tijdmachine’ vragen we iedere week aan een andere gast: welke politicus uit het verleden verdient juist nu onze aandacht? Deze week vragen we dat aan Simon van Teutem. Zijn keuze: Pieter Cort van der Linden, de liberale premier van Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog.  (39:00) Voormalig bondskanselier Angela Merkel deed afgelopen week gepeperde uitspraken in een interview met een Hongaars online-platform. Ze leek de verantwoordelijkheid voor de Russische invasie van Oekraïne deels bij Polen en de Baltische staten te leggen. Passen haar uitspraken in een langere geschiedenis van Duitse Rusland-politiek? Te gast is Hanco Jürgens, historicus verbonden aan het Duitsland Instituut.  (53:43) Radio Kootwijk is gelegen in de grootste zandverstuiving van Europa: het Kootwijkerzand. Maar deze zandverstuiving, die nu gezien wordt als een wondertje van de natuur, is het gevolg van een grote milieuramp. Honderden jaren vochten Nederlanders hier niet tegen het water, maar tegen het zand. Historisch geograaf Jan Neefjes is te gast.  (01:04:04) In het roerige Berlijn van de jaren twintig ging Die Dreigroschenoper in première – een satirisch stuk met straatliedjes en scherpe humor tegen de achtergrond van het opkomend nazisme. Bijna een eeuw later verkent zanger en performer Sven Ratzke die wereld opnieuw in de voorstelling Dans op de Vulkaan. Wat vertelt de Driestuiversopera over het Berlijn van toen? Sven zelf is te gast.   (01:18:10) Deze week is de column van Micha Wertheim. (01:22:28) Ze werd geboren in slavernij, maar zou haar leven eindigen als vrije vrouw in het hart van Paramaribo: Paulina (1768-1861). Ze groeide uit tot eigenares van een groot huis met totslaafgemaakten. Haar zoon werd plantagedirecteur. Ellen Neslo reconstrueert in De schat van de vrijheid het leven van haar voorouder Paulina. Ze laat zien hoe afhankelijkheid en ambitie met elkaar verstrengeld waren in een complexe koloniale samenleving. Neslo is te gast.  (01:33:10) Sanne Frequin bespreekt drie historische boeken:  De instrumentalist – Harriet Constable (vert. Aarti Rampadarath)  Sloppy Science – Stan van Pelt  De kronieken van de dood – Isabel Casteels    Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-12-oktober-2025 [https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-12-oktober-2025]

(02:17) Hoe begon de Hortus Botanicus in Leiden eigenlijk, en wat is er te zien? Prefect Barbara Gravendeel vertelt, vanuit de Clusius-tuin. (05:37) De Amerikaanse president Donald Trump presenteerde een nieuw vredesplan voor Israël en Palestina. Maar critici zien vooral een vaag plan dat opnieuw door grootmachten wordt opgelegd. Expert internationale betrekkingen en voormalig diplomaat Midden-Oosten Petra Stienen herkent het patroon en is te gast.     (17:26) Op 29 oktober zijn de verkiezingen. In de ‘Politieke Tijdmachine’ vragen we iedere week aan een andere gast: welke politicus uit het verleden verdient juist nu onze aandacht? Deze week vragen we dat aan Henk te Velde. Zijn keuze: Marga Klompé, die in 1956 de eerste vrouwelijke minister van Nederland werd.    (25:02) In de Hortus Botanicus Leiden groeiden de allereerste Japanse planten in Europa. En dat kwam voornamelijk door één man: arts, avonturier en botanicus Philipp Franz von Siebold. Wie was hij? En wat bracht hij teweeg in zowel Japan als in Leiden? Te gast zijn hortulana Carla Teune en bekroond schrijfster Annejet van der Zijl.  (43:42) Het is een van dé iconen van Ierland: Guinness. Over de geschiedenis van de dynastie achter dat merk, gaat de nieuwe Netflix-serie House of Guinness. In Britse kranten lezen we lovende recensies. Maar de Ieren zelf zijn niet zo blij. Waarom? Ierland-historicus Joost Augusteijn vertelt.      (54:07) De hortus was de plek waar planten en zaden, die in alle uithoeken van de wereld gevonden werden, onderzocht en gekweekt werden. En daar zijn de kassen essentieel voor. Prefect Barbara Gravendeel vertelt.    (57:15) Eeuwenlang werden in de Hortus in Leiden de planten en zaden vanuit alle uithoeken van de wereld verzameld. Maar achter die koloniale plantenjacht schuilde een verborgen werkelijkheid: het werk van talloze lokale plantenkenners in Indonesië. Historicus Fenneke Sysling onderzoekt de vergeten arbeid in het project Who did all the work? The hidden labour of colonial science en vertelt ons meer over de mensen achter de Europese botanici.     (01:06:28) Stel je voor: je vader koopt in 1944 een boom in Palestina. Maar die boom blijkt onderdeel van een veel groter plan: bossen die niet alleen het land vergroenen, maar ook Palestijnen verdreven die er woonden? In de podcast Het Beloofde Bos gaat fotograaf Rachel Corner samen met podcastmaker Mandula van den Berg op zoek die ene boom die haar vader plantte. Rachel is te gast.     (01:21:33) De Titanic blijft nog altijd tot de verbeelding spreken. Ook de kleding van de reizigers zit vol verhalen. De originele kostuums uit de film van 1997 zijn te zien in de tentoonstelling Titanic & Fashion van het kunstmuseum Den Haag. Kunsthistoricus en curator van de tentoonstelling Madelief Hohé is te gast.    (01:32:05) Deze week komen de historische tips van Bart Funnekotter. Hij bespreekt twee historische boeken en een tentoonstelling: Infiltranten - Shaun Walker, De Hanze - Dick Harrison en The Grand Tour bestemming Italië - tentoonstelling Mauritshuis.

(02:52) Interview Zuiderzee    (05:05) Het ging deze week veel over of extreemrechts en het geweld tijdens de rellen in Den Haag met elkaar in verband stonden. Historicus Robin te Slaa onderzocht extreemrechts geweld rondom de opkomst van fascisme in Nederland. Wat kunnen we leren uit de geschiedenis over de relatie tussen de extreemrechtse ideologie en geweld?      (18:45) We openen de Maand van de Geschiedenis in Museum Schokland, op voormalig eiland en UNESCO werelderfgoed Schokland. Eva Vriend, schreef over deze geschiedenis en is te gast. Ook aan tafel: Theo Grootjen en Jan Kwakman, twee echte ‘Schokkers’, nakomelingen van mensen die in 1859 van Schokland moesten verhuizen.     (35:55) Deze week komen de recensies van Fresco Sam-Sin. Hij bespreekt twee historische boeken en een tentoonstelling: Voor altijd, Een zelfportret in brieven van Plinius. Het Westen, een 4000-jarige geschiedenis van Josephine Quinn en de opening van het Suriname Museum.     (48:50) Interview voetafdruk (52:04) Hoe gaan we om met de natuur? Grijpen we in of moeten we het juist zo ongerept mogelijk behouden voor de toekomst? Door de lens van de verhalen van Jac P. Thijsse en zijn zoon Jo Thijsse werpt historicus Eva Vriend een nieuw perspectief op het thema van deze Maand van de Geschiedenis: ‘Natuurlijk’. Eva Vriend is te gast met haar nieuwe essay ‘De Waterzoon’.       (01:08:53) In de ‘Politieke Tijdmachine’ vragen we iedere week aan een andere gast: welke politicus uit het verleden verdient juist nu onze aandacht?  Deze week in aflevering 1, historicus Dennis Bos over Mina Koster. Ze was prostituee en anarchiste én ze kwam bijna in de Tweede Kamer voor de Rapaille Partij.      (01:17:25) Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Suriname cruciaal voor de geallieerden. Het daar gewonnen bauxiet was onmisbaar voor het aluminium voor hun vliegtuigen. Maar wat speelde zich daar verder in de vijf oorlogsjaren af? Theatermaker Emma Lesuis verteld in de voorstelling ‘Meer dan Bauxiet’ de onbekende oorlogsverhalen uit Suriname.   (01:29:05) Deze week is de column van Nelleke Noordervliet.  (01:33:05) Noord-Korea: Het geldt nog altijd als een van de meest gesloten landen ter wereld. Maar hoe terecht is dat beeld eigenlijk? En in hoeverre is ons Westerse idee van het land gevormd door de verhalen die het land zélf de wereld heeft ingestuurd? Hoogleraar Koreastudies Remco Breuker schreef er het boek De wereld volgens Noord-Korea over en is te gast.

(01:36) Rellen in Den Haag (07:50) De verkiezingscampagne is begonnen en de meeste partijen zeggen minder polarisatie te willen. Ze zouden de grafrede van de Griekse staatsman Perikles erop na moeten lezen, vindt schrijver en essayist Bas Heijne. Want ook al leefde Perikles in de vijfde eeuw voor Christus, hij lijkt onze tijd direct toe te spreken.  (20:07) We gaan de klimaatdoelen van 2030 niet halen, dat zei het Planbureau van de Leefomgeving afgelopen dinsdag. 40 jaar geleden was er ook een milieuprobleem; het gat in de ozonlaag. Bij de conferentie van Wenen werd internationale samenwerking gevonden en nu gaat het gat langzaam dicht. Hoogleraar systeemtransities en klimaatverandering Heleen de Coninck is te gast en legt uit hoe het akkoord tot stand is gekomen en of dat te vergelijken valt met de situatie nu.   (28:52) De maffia is geen ver-van-ons-bed-show. Het is bij uitstek juist een Nederlands fenomeen. Maar hoe is dat zo gekomen? In de podcast Narco’s in Nederland traceert NRC-misdaadjournalist Jan Meeus deze geschiedenis, tot ver voordat de cocaïnemaffia het nieuws domineerde.     (41:55) Deze week komen de recensies van Bart Funnekotter. Hij bespreekt twee historische boeken en een tentoonstelling: Het zeeheldenboek van Ronald Prud'homme van Reine, Kamp Miranda van Edwin Winkels en In de ban van GOUD een tentoonstelling in het Wereldmuseum Leiden.    (53:42) In 1858, vlak voor de Amerikaanse burgeroorlog, deden politici in Louisiana een voorstel om duizenden Afrikaanse contractarbeiders naar de staat te halen. Niet in slavernij, werd gezegd. In werkelijkheid was het een poging om het verbod op trans-Atlantische slavenhandel te omzeilen. Hoe zat dit plan precies in elkaar, en wat zegt het over de politieke cultuur van de VS?       (01:05:30) In januari 1978 werd een iconisch hoorspel uitgezonden door de VPRO. In ‘De doodsangstescapade’ verleidde radiomaker Willem de Ridder luisteraars om in de nacht met de auto naar het vissersdorp Woudrichem te gaan, de dorpsbewoners wisten van niks. Dat te horen was dat een vrouw langs de weg was gevonden zorgde voor paniek. Programmamaker Jan Maarten Deurvorst sprak met radioluisteraars en mensen uit Woudrichem voor de documentaire ‘De nacht dat de luisteraars kwamen’.     (01:35:45) Jan Haasbroek was ten tijde van ‘De doodsangstescapade’ radiodirecteur bij de VPRO. In de nasleep regende het opzeggingen maar Haasbroek heeft geen spijt. ‘Willem de Ridder was een van de interessantste makers destijds.’