Autoportret. Podcast o architekturze i przestrzeni

Dlaczego architektura, w której projektant stawia człowieka w centrum swojej refleksji, jest postrzegana jako utopijna? I czy te utopie, promujące ideę wspólnoty, nieuchronnie padną ofiarą zmieniających się mód i sprzecznych interesów? Realizacje Iwony Buczkowskiej próbują się oprzeć temu trendowi. IWONA BUCZKOWSKA  założyła swoje Atelier w 1978 roku. Jest architektką i urbanistką, która ukończyła École Spéciale d’Architecture w Paryżu. Projektuje głównie osiedla mieszkaniowe, inspirowanych koncepcją ogrodu-tarasu zgodnie z pomysłami zapoczątkowanym przez Jeana Renaudie. W 1989 roku została uhonorowana złotym medalem i nagrodą specjalną na V Światowym Biennale Architektury w Sofii za projekt osiedla w Le Blanc-Mesnil. Pięć lat później, w 1994 roku, otrzymała Srebrny Medal francuskiej Akademii Architektury za całość swojej twórczości. W 2024 roku została laureatką Nagrody im. Jane Drew, którą przyznaje się architektkom za szczególne zasługi w promowaniu innowacji, różnorodności i inkluzji w architekturze. HANNA SKĄPSKA  Architektka i scenografka. Laureatka studenckiej Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2014/2015). Mieszka i pracuje w Paryżu, na Université Paris Est Sup przygotowuje doktorat na temat ochrony i renowacji współczesnego dziedzictwa architektonicznego. Prowadzi zajęcia na uczelni ENSA Paris-Belleville. Autorka książki Iwona Buczkowska. L’architecte face à la pérennité de son oeuvre (2020). DOROTA JĘDRUCH  Pracuje w Zakładzie Historii Sztuki Nowoczesnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obroniła doktorat na temat trzech modeli społecznej architektury francuskiej w XX wieku reprezentowanych przez Le Corbusiera, Émile’a Aillauda i Ricarda Bofilla. Kuratorka wystaw architektonicznych, programów edukacyjnych i działań popularyzujących historię sztuki. Członkini zarządu Fundacji Instytut Architektury. „Autoportret” SIECI WPARCIA 2 [85] 2024 Po roku od numeru „Samoorganizacja” powracamy do tematu wojny w Ukrainie. Zaprosili nas do jego podjęcia Zuzanna Mielczarek i Kacper Kępińskiego z Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki. Włączyli „Autoportret” w międzynarodowy projekt „Sieci wsparcia”. Rzeczywistość kryzysu wymaga tworzenia nowych powiązań i nieustannego przywracania ciągłości: infrastruktury i relacji, wodociągów, kolei, internetu, a wraz z nim – życiodajnej informacji. „W czasie wojny rozszerzają się funkcje miejsc zgromadzeń, punktów przesiadkowych, przejść granicznych, centrów logistycznych, magazynów, a nawet pustostanów. Przestrzenie które na co dzień służą nam do konkretnych celów, w sytuacji kryzysowej, wraz z ogromnym przepływem ludzi i towarów, wykorzystujemy w dużo większej, trudnej do przewidzenia skali” – zauważają kuratorzy z NIAiU. Autorki i autorzy zaproszeni do tego wydania „Autoportretu” opowiadają historie czasu wojny, które dają nadzieję i krzepią (bez lukrowania rzeczywistości). Mieszają się w nich entuzjazm i wyczerpanie, znój codzienności i inwencja, a kluczową rolę odgrywają ludzkie relacje, zaangażowanie i współdziałanie. Nagranie dofinansowane ze środków MKIDN, Fundusz Promocji Kultury

zapis spotkania promocyjnego numeru Autoportretu "OBRZEŻA MIASTA", które odbyło się 4 grudnia 2024 roku w Spółdzielni Ogniwo. „Obrazy suburbiów skroluje się szybko na Instagramie i Facebooku (na suburbiach się mieszka, spłacając kredyt), a w rzeczywistym świecie suburbanizacja wokół dużych miast i semiurbanizacja w bezpośrednim sąsiedztwie tych mniejszych bije w Polsce po oczach.” – pisze w najnowszym „Autoportrecie” Wojciech Wilczyk. Jak proces wielkiej przestrzennej zmiany został utrwalony w polskiej fotografii? Jak obrazuje się przedmieścia, obrzeża metropolii, suburbia w fotografii światowej? Zapraszamy na wykład Wojciecha Wilczyka, w którym zostaną zaprezentowane projekty artystyczne rejestrujące procesy ekonomiczne i społeczne toczące się na obrzeżach współczesnych miast autorstwa Eustachego Kossakowskiego, Macieja Rawluka, Aleksandra Gronskiego i Alejandro Cartageny. WOJCIECH WILCZYK - Fotograf, poeta, autor esejów i tekstów krytycznych o sztuce, kurator wystaw. Autor dokumentalnych projektów fotograficznych: „Kalwaria”, „Czarno-Biały Śląsk”, „Postindustrial”, „Życie po życiu”, „Niewinne oko nie istnieje”, „Święta Wojna”, „Inne Miasto” (wraz z Elżbietą Janicką), „Słownik polsko-polski”, „Widok zza bliska”, „Niewidzialne pomniki wolności” Więcej: instagram.com/wojtek.wilczyk [https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Finstagram.com%2Fwojtek.wilczyk%3Ffbclid%3DIwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0aq7KVIBd_kgh-lIuoIG0T3B-GgpHzexUF87k4gS4RK21DfAsKHtBXPE0_aem_1679YRWrJMyTUa81a02SBQ&h=AT0NA4gZUJ-UGTnCzZRqDLEobu0z-xrakmLrCWXWGP5QPzLc7mPlgUuUubfvZyjn23Vqgu5Ox0sFVH9ZRAlmIL7LOGli3K-rqG-NJOK6xQFiEEflzRHuMSoFnHvwTgmN7w&__tn__=q&c%5b0%5d=AT3CUQSzgxVcVjV-xUfEcnedPLMYL659a1xrN4Jh9kJyYqwHCLhvNYw23Bvkz2ajqifOtKlD5f4upUQL5zGvbIE5GKjWd7-s_FO__BvtdLKpr8-xK5i_0ayqfaWkPus35IS-NG6MDKglJtFbmpjdVlU8o-1N5ZVeQULgSQ] „Autoportret” OBRZEŻA MIASTA 3 [86] 2024 Granice administracyjne miasta oznaczają koniec jakiegoś porządku, nawet jeśli określamy go jako chaos przestrzenny. Formy współczesnych przedmieść determinuje przede wszystkim ekonomia. Grunty, tańsze niż w mieście, obrastają kakofonią przestrzennych kontrastów. Sąsiadują tam ze sobą szeregi domów jednorodzinnych w urbanistyce łanowej, zarośnięte nieużytki, węzły transportowe, zabudowa usługowa i mieszkaniowa podmiejskich gmin, składy budowlane, strefy przemysłowe, parki technologiczne, salony samochodowe, hurtownie, a wszystko to poprzetykane monotonią ekranów dźwiękowych lub farm fotowoltaicznych. Obszary pomiędzy archetypicznymi miastem a wsią socjologowie i urbaniści nazywają międzymiastem. Rozciąga się ono wzdłuż dróg i odnóg, między liniami kolejowymi i autostradami. Jakkolwiek oceniać kondycję przestrzenną obrzeży miast, właśnie tam swoje potrzeby życiowe – z wyboru lub konieczności – realizuje spora część globalnej populacji. Nadzieję na wyjście z kryzysu suburbanizacji dostrzegamy w ludzkim dążeniu do wspólnotowości. Jako społeczeństwo – po latach wiary w samoregulujące mechanizmy rynkowe – dajemy sobie przyzwolenie na planowanie. Spotkanie dofinansowane ze środków MKIDN, Fundusz Promocji Kultury

Rozmowa o zdolności architektury do reagowania w czasach kryzysów, o zagospodarowywaniu (lub nie) pustostanów, o tym, czy budynki burzyć, a także co można z nich odzyskiwać. Zuzanna Mielczarek Architektka, badaczka architektury, kuratorka wystaw o architekturze, ekspertka do spraw dostępnego mieszkalnictwa. Pracuje w Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki, prowadzi zajęcia w ramach Inclusive Housing Studio na Wydziale Architektury Politechniki w Brnie, pisze doktorat na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Współkuratorka festiwalu NARRACJE w Gdańsku (2024). Łukasz Stępnik Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, pracuje w Zakładzie Architektury Środowiska Zamieszkania jako badacz i dydaktyk. Współtwórca kwartalnika architektonicznego „RZUT” i Studia WIDOKI. Interesuje się mieszkalnictwem i architekturą typową. Mateusz Włodarek Doktor nauk socjologicznych, kulturoznawca, badacz architektury, kurator. Bada architekturę z perspektywy nowego materializmu. W Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki pracuje nad projektami wystawienniczymi. Współkurator festiwalu NARRACJE w Gdańsku (2024). Przestrzenie publiczne i sieci infrastrukturalne powstają z myślą o zaspokojeniu codziennych potrzeb. Niezależnie, czy jest to dostęp do prądu, możliwość swobodnego przemieszczania się, czy gromadzenia – w obliczu wrogiej agresji innego państwa, możliwość realizacji tych potrzeb zostaje ograniczona, a dotknięta kryzysem społeczność musi szukać nowych rozwiązań. Funkcja przestrzeni takich jak miejsca zgromadzeń, punkty przesiadkowe, przejścia graniczne, centra logistyczne czy magazyny, rozszerza się w sytuacji wojny. Miejsca, na co dzień spełniające pewne funkcje, w sytuacji kryzysowej, wraz z ogromnym przepływem ludzi i towarów, są w stanie działać w dużo większej, trudnej do przewidzenia skali. Numer dotyczy zarówno infrastruktury materialnej: przestrzeni w skali budynku, miasta, regionu, jak i sieci społecznej: powiązań międzyludzkich i instytucjonalnych, które zmieniły się z potrzeby adaptacji do kryzysu wywołanego wojną. Autorzy i autorki tego numeru analizują adaptację sieci energetycznych, kolejowych, organizacyjnych w sytuacji bezpośredniego zagrożenia. Jak przygotować przestrzenie publiczne na kryzys – od migracji wojennych, przez powodzie po pandemie? Jak wspólne doświadczenia krajów regionu możemy wykorzystać do budowania bardziej odpornych na kryzysy miast? Ten numer daje próbę odpowiedzi na te pytania. Numer został zrealizowany we współpracy z Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki w ramach programu „Kultura inspirująca”, międzynarodowy projekt Sieci wsparcia. Wszystkie teksty z numeru dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem: https://www.autoportret.pl/numery/sieci-wsparcia-pl/

Marcin Wojdak tak pisze w numerze „Rekreacja” Autoportretu:– Cześć, mam na imię Marcin i przez wiele lat byłem nałogowym nostalgikiem. Gdyby nostalgia wciąż była uznawana za jednostkę chorobową, właśnie tak przedstawiałbym się na spotkaniach jej anonimowych nosicieli. Ponieważ jednak obecnie jest definiowana jako stan emocjonalny niosący ze sobą wiele pozytywnych konsekwencji, z pełnym przekonaniem podpiszę się pod tą tezą i opowiem, jak oddziaływanie tego uczucia doprowadziło mnie do realizacji projektu fotograficznego, którego kulminacyjnym etapem była publikacja książki Ostatni turnus, czyli przewodnika po ośrodkach wczasowych epoki PRL-u.Nim to nastąpi, ustalę pryncypia. Uważam, że Polska jest światowym zagłębiem tego typu miejsc. Piszę to z pełną powagą i przekonaniem. W ciągu kilku ostatnich lat odwiedziłem prawie pół tysiąca obiektów wypoczynkowych (w tym schroniska młodzieżowe, stanice harcerskie i hotele), a na liście „do sprawdzenia” wciąż mam kilkadziesiąt pozycji i zapewne drugie tyle, o których nawet nie słyszałem. Niemal całe wybrzeże Bałtyku, niemal każda górska dolina, każdy brzeg jezior i rzek usiane są miejscami, w których lud pracujący miast i wsi mógł odpocząć od wytężonego działania na rzecz wspólnego dobra Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Co ważne, był to wypoczynek serwowany w sprawnie zaprojektowanych kompleksach, wolnych od przekleństwa współczesnych realizacji, czyli maksymalizacji zysku z metra kwadratowego ośrodka i hektara jego terenu. Pogoń za pieniędzmi wymusiła powstawanie skrajnie zatłoczonych, pozbawionych intymności produktów wypoczynkopodobnych. W szeregach, jeden obok drugiego, stoją tam identyczne domki lub pawilony.Jak to wyglądało kiedyś? I o tym właśnie więcej w ilustrowanym wykładzie gorąco zapraszamy do odsłuchu!

Dorota Leśniak-Rychlak rozmawia z Adrianem Krężlikiem Powszechnie uważa się, że beton odpowiada za dużą część emisji dwutlenku węgla powodowanych przez budownictwo. W historii „Autoportretu” publikowaliśmy teksty deklarujące, że to najbardziej destrukcyjny materiał na świecie. Adrian Krężlik spróbował zmierzyć się z tym poglądem i rozłożyć beton na czynniki pierwsze, pokazać etapy jego obiegu i stopnie szkodliwości.  Wygląda ciągle na to, że nie jesteśmy w stanie zrezygnować z betonu jako materiału konstrukcyjnego – jak go zatem używać w momencie kryzysu planetarnego?  Jak ograniczyć jego szkodliwość, jak używać ponownie, w jakich momentach może zostać zastąpiony, a kiedy jednak bywa konieczny? W rozmowie poruszamy również temat projektowania na trwanie i projektowania na rozkładanie. ADRIAN KRĘŻLIK  Architekt, projektant, doktorant i badacz na Wydziale Architektury Uniwersytetu w Porto, wykładowca School of Form. W pracy zawodowej i badawczej łączy współczesne technologie z tradycyjnymi. Bada wpływ architektury na środowisko. Wcześniej pracował m.in. w Zaha Hadid Architects, Rojkind Arquitectos; w Berlinie rozwijał software oparty na sztucznej inteligencji. Współtworzy kolektyw Terytoria. „Autoportret” 4 [83] 2023  „Ścieżki materiałów” Architektura jest dziedziną materialną. Powstaje w procesie przemiany niemal alchemicznej, z materii wydobywanej z ziemi i przetwarzanej w procesach różnych obróbek w budynek, wartość dosłownie i w przenośni materialną. W ostatnich dekadach właśnie ta cecha jest przekleństwem. Współcześnie coraz częściej pytamy o to, z czego budujemy, jakie są środowiskowe koszty działalności budowlanej. Żadna technologia nie jest niewinna w dobie katastrofy klimatycznej. Musimy zacząć oceniać architekturę przez pryzmat jej oddziaływania na środowisko, a to wymaga wprowadzenia nowych kryteriów. Próbujemy zmapować nowe obszary działań architektonicznych i wskazać możliwe alternatywy. Jak wykorzystać istniejące zasoby? Jak pracować z materiałami, na przykład ziemią i glebą, w sposób odwracalny? Jak recyklingować beton? Co można odzyskać i użyć ponownie? Czy wszystko da się przebudować? Uruchamiają się nowe połączenia, perspektywy. Wszystkie teksty z numeru, w tym tekst Adriana Krężlika dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem: https://www.autoportret.pl/numery/sciezki-materialow-pl/ Inne teksty autora mierzące się z katastrofą klimatyczną zamieszczone na łamach „Autoportretu”: https://www.autoportret.pl/artykuly/prawa-natury/ [https://www.autoportret.pl/artykuly/prawa-natury/] https://www.autoportret.pl/artykuly/nowy-zielony-swiat/ [https://www.autoportret.pl/artykuly/nowy-zielony-swiat/] https://www.autoportret.pl/artykuly/glosniejsza-wiosna/ [https://www.autoportret.pl/artykuly/glosniejsza-wiosna/] https://www.autoportret.pl/artykuly/biomimetyka-w-kilku-przykladach/ [https://www.autoportret.pl/artykuly/biomimetyka-w-kilku-przykladach/]