FOCUS op veerkracht

Lopen we in de toekomst in de zorg allemaal met spanningsmeters rond die ons helpen onze eigen spanning en die van cliënten in beeld te krijgen? Volgens Lucienne den Uil van het Kennisplatfotm EVB+, moeten we hier niet al te bang voor zijn. We moeten vooral kijken naar de mogelijkheden die deze techniek ons biedt. Bijvoorbeeld in het beter begrijpen en proberen te voorkomen van ‘moeilijk verstaanbaar gedrag’.  In de doelgroep die zij onderzocht heeft, mensen met een ernstige verstandelijke beperking, is moeilijk verstaanbaar gedrag vaak een uiting van spanning die iemand niet op een andere manier kwijt kan. Het meten van deze spanning en de interactie met de spanning van de begeleider geeft inzicht in mogelijke factoren waarop je kunt inzetten om dit gedrag te voorkomen.  Wat is de relatie tussen spanning bij begeleider en client? Hoe doe je zo’n onderzoek? En welke ontwikkelingen kunnen we op dit gebied verwachten? Luister naar aflevering 23 van de podcast Veerkracht in de Zorg met onderzoeker Lucienne den Uil.  Samen met de Radboud Universiteit werkte het Kennisplatform EVB+ aan het onderzoek ‘EVB+ in Beeld’. Dit onderzoek werd uitgevoerd i.s.m. begeleiders en cliënten binnen diverse aangesloten organisaties in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking.

'Zorgverleners hebben nogal vaak de neiging om alles te geven aan de ander. Ik denk dat je veel beter zorg kunt verlenen als je regelmatig even stil staat bij hoe jij jezelf voelt en bij wat jij nodig hebt.' In aflevering #21 van de Veerkracht in de Zorg podcast, waarin ik op zoek ga naar de vraag: ‘hoe kunnen zorgmedewerkers gezond hun werk blijven doen?’, spreek ik met Annemiek Grijpma. Annemiek is hartcoherentietrainer voor medewerkers in de verstandelijk gehandicaptenzorg. Ze houdt zich bezig met het helpen van teams en medewerkers om hun eigen autonome zenuwstelsel, en dat van hun clienten, beter te begrijpen en te reguleren.Hartcoherentie is het opmerken van variatie in jouw hartritme. Dat hartritme verwerkt alle indrukken en dat kun je door middel van biofeedback terugzien, en de samenhang er in terugbrengen. Zij leert medewerkers hun eigen signalen opmerken, patronen herkennen en door middel van ademhaling hier verandering in te brengen. Om medewerkers in de verstandelijk gehandicaptenzorg te helpen het contact met hun cliënten te verbeteren maakt zij hiervan gebruik van de polyvagaal theorie. Deze theorie geeft inzicht in reacties van het autonome zenuwstelsel op allerlei prikkels. Wanneer je, als zorgmedewerker, je autonome reacties leert herkennen, kun je eerder bijsturen en meer vanuit kalmte handelen. Dit heeft grote effecten op het welzijn van de mensen waarvoor je als zorgmedewerker werkt. Hierover schreef zij het boek: Maak veiligheid voelbaar [https://canzo.nl/maak-veiligheid-voelbaar].

In aflevering #21 van de veerkracht in de zorg podcast, waarin ik op zoek ga naar de vraag: ‘hoe kunnen zorgmedewerkers gezond hun werk blijven doen?’, spreek ik met Yvette Roke. Zij is psychiater bij GGZ Centraal en behandelt daar mensen met autisme. Ze is gedreven door een grote behoefte om echt iets te betekenen in het leven van mensen, en altijd op zoek naar mogelijkheden. Omdat zij in de spreekkamer te weinig het gevoel had dat ze een verschil kon maken, maakte zij in samenwerking met haar team en haar cliënten een app om stress in het dagelijks leven te herkennen. Deze SAM (Stress Autism Mate) wordt door meer dan tweeduizend mensen actief en met succes gebruikt, onlangs hebben zij en haar team er vanwege grote belangstelling ook een app voor medewerkers in de GGZ gemaakt, die wetenschappelijk gevalideerd is: de STAPP@work app. We spreken over haar drijfveren als psychiater, haar visie op goede hulpverlening en op het ontstaan van de twee apps die zij en haar team ontwikkelden. Luister naar het gesprek dat ik had met Yvette Roke, psychiater bij GGZ centraal en ontwikkelaar van de STAPP@Work app. ‘Ik werd psychiater toen ik merkte dat als arts mijn interesse in de mens niet zo gewaardeerd werd.(…) We worden erg opgeleid in het medische model, en dat is niet per se het beste model in de psychiatrie. Als we op zoek gaan naar de problemen die in het brein zitten, komen we bedrogen uit, want die problemen zitten veelal in de interactie tussen het brein en de omgeving.’ ‘Als we preventief zorgen dat mensen zichzelf beter leren kennen, dan zijn ze ook in staat om beter voor zichzelf te zorgen. Het erkennen en herkennen van wanneer het wel en niet goed met je gaat, en of dat gekoppeld is aan bepaalde tijdstippen of activiteiten, daarmee kun je sturen dat je je prettiger gaat voelen op het werk en thuis.’ ‘Ik merk om mij heen dat heel veel mensen om mij heen in onmogelijkheden denken, en ik krijg juist energie van denken in mogelijkheden. Hoe kunnen we toch iets gaan doen, zonder dat we dat helemaal tot in de puntjes hebben bedacht? Zet gewoon dat eerste stapje, dan zie je vaak dat dat prima gaat en het volgende stapje ook kan.’ ‘Stress is niet het probleem, het zijn de kleine opstapelingen van de dingen in patronen, die maken dat het wel of niet goed met je gaat. Je moet herstellen, stress is helemaal niet iets slechts, maar als je niet hersteld, dan gaat het mis.’

In deze aflevering van Veerkracht in de Zorg spreek ik met Matthijs Heijstek. Hij is orthopedagoog in de verstandelijk gehandicaptenzorg en onderzoeker bij de Universiteit van Utrecht. Stress is een thema dat binnen zijn werk een belangrijke rol speelt: 'het is de interactie tussen mensen en omgeving' en dat is precies waar de orthopedagoog zich mee bezig houdt. We spreken over het promotieonderzoek dat hij doet naar stress bij mensen met een verstandelijke beperking. Matthijs deelt zijn visie over de problemen in de zorg en de rol die zorginstellingen, en het hele maatschappelijke systeem hier in spelen. Hij pleit voor veel meer autonomie, maar vooral vertrouwen in de zorgwerkers. Zij zijn degenen die het echte werk doen, en zelf de inschattingen kunnen maken. Daarnaast houdt hij een betoog over drijfveren, hoe belangrijk het is om je als betrokkene te beseffen waarom je doet wat je doet, wat je persoonlijke drijfveren en krachtbronnen zijn. 'Als het er echt op aan komt kunnen we grote onderdelen van zorgorganisaties zonder problemen opdoeken, en hoofdgebouwen sluiten. De begeleiders zijn degenen die het echte werk doen. Jouw werk doet er toe, dat zou ik tegen begeleiders willen zeggen.'

In deze aflevering van de Veerkracht in de Zorg ga ik in gesprek met de huisarts. Jeanette heeft samen met haar man al 23 jaar een eigen huisartspraktijk, met veel patiënten die zij al heel lang kent. Dit is voor haar een manier om haar werk goed en gezond vol te kunnen houden, maar ook om de vragen en klachten van haar patiënten veel beter te kunnen plaatsen. Jeanette is gespecialiseerd in hart en vaat ziekten, en we spreken over de relatie tussen stress en deze aandoeningen. Daarnaast heeft zij een uitgesproken mening over de huidige tijdsgeest en welke invloed onze hoge verwachtingen en het altijd  maar 'Facebook-leuk' willen hebben, van invloed is op onze stressbeleving. 'We zijn veel te veel bezig het altijd maar leuk te hebben, en dat mag echt wel wat minder'.