OVT

De actualiteit van George Orwell en de verhalen van Marine-vrouwen

(00:01:18) Deze week maakte de Europese Commissie bekend dat de EU gaat stoppen met het importeren van Russisch gas. Decennialang, hield het de Europese huizen warm en de industrie draaiende. Slavist en journalist Wendelmoet Boersema vertelt.  (00:13:57) Deze week draait de nieuwe documentaire ‘Two Plus Two Is Five’ over het gedachtegoed van George Orwell in de bioscopen. Zijn waarschuwingen over het gevaar van autoritair denken, machtsmisbruik en de kwetsbaarheid van democratie klinken nog altijd ongemakkelijk herkenbaar. Journalist en filosoof Thomas Heij keek de film voor ons.  (00:29:02) De column van Abdelkader Benali.  (00:32:32) Neanderthalers deden aan kannibalisme. Door nieuw DNA-onderzoek weten we nu dat de slachtoffers vrouwen en kinderen waren. Archeoloog Gerrit Dusseldorp is te gast.  (00:39:35) Wim Berkelaar recenseert twee boeken en een museum:  - Het verdwijnen van de waarheid - Aart Aarsbergen  - Wilhelmina Drucker: een vrouw in de oppositie - Marianne Braun  - Nederlands Mijnmuseum in Heerlen  (00:53:57) In het nieuwe boek ‘Zij durft’ vertellen 32 vrouwen die bij de marine zaten hun verhaal. Samensteller van het boek en marine-veteraan Amy van Son, is te gast samen met Riet Scheffers.  (01:10:50) Op een dag hoorde Olga Majeau over een sprookjesachtig kasteel dat had toebehoord aan haar Hongaarse voorouders. Een kasteel boven op een berg, met twee torens en een toegangspoort. En in dat kasteel bevond zich de grootste schat: een immense Renaissance-collectie met werk van kunstenaars die in wereldmusea hangen: Correggio, Bernini, Tiepolo, Rafaël, Brueghel…      Het kasteel is inmiddels een hotel, maar de kunstcollectie is verdwenen. Waarom is het kasteel niet meer in de familie? En wat is er met de kunstcollectie gebeurd? Valt er nog iets van terug te vinden?  Olga’s zoektocht naar antwoorden blijkt al snel een heus true crime verhaal over internationaal kunstrecht, over duistere belangen, en over de perfide trekjes van de kunsthandel.       Luister naar Zeg Paus, waar is m’n kunst? gemaakt door Olga Majeau en Stef Visjager voor AVROTROS en NPO Luister, werd mede mogelijk gemaakt door het NPO-fonds. Alle zes afleveringen zijn ook te horen bij ons in OVT. Voor meer informatie, foto’s van kunst en kasteel en uitgebreide credits:  https://www.avrotros.nl/zegpaus/   [https://www.avrotros.nl/zegpaus/]    Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-07-december-2025  [https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-07-december-2025]

De ontdekking van donkere materie en het ontstaan van het Cordon Sanitaire

(01:32) In het Europees Parlement blijkt samenwerken met radicaal-rechts niet langer een taboe. Daarmee komt een politiek principe onder druk te staan dat in delen van Europa decennialang vanzelfsprekend was: het zogenaamde cordon sanitaire. Journalist Tom Naegels is te gast  (12:42) In de nieuwe documentaireserie ‘Iemand moet het doen’ zien we 50 jaar aan Nederlandse hiphopgeschiedenis. Te gast zijn Ivan Barbosa, die samen met Sacha Vermeulen de serie regisseerde, en hiphoppionier en breakdancer Jeffrey Roberts.  (36:30) De column van Sana Valiulina.  (40:30) Fresco Sam-Sin recenseert twee boeken en een tentoonstelling:  * Ik en Rome. Alle brieven van Cicero - Vertaald door Jan Bloemendal, Daan den Hengst, Vincent Hunink, Jip Lemmens, John Nagelkerken, Ramon Selles en Rogier van der Wal, onder redactie van Piet Gerbrandy en Daan den Hengst * De kunst van het oorlogvoeren - Sunzi (vert. Mark Leenhouts) * Made in China - Tentoonstelling in het Wereldmuseum Amsterdam  (55:15) In de nieuwe film Nuremberg volgen we de Amerikaanse psychiater Douglas Kelley. Hij zag er tijdens het proces op toe of de nazi’s toerekeningsvatbaar waren. Een van hen is de manipulatieve en gevaarlijke Hermann Göring. Historicus Andrea Huntjes keek de film voor ons en is te gast.  (01:04:48) Een Japanse sterrenkundige denkt voor het eerst een spoor te hebben waargenomen van donkere materie. Bijna honderd jaar geleden durfden twee astronomen voor het eerst te zeggen dat er veel meer massa in het heelal moest zijn dan we konden zien. Wetenschapsjournalist Govert Schilling vertelt meer.  (01:15:00) Op een dag hoorde Olga Majeau over een sprookjesachtig kasteel dat had toebehoord aan haar Hongaarse voorouders. Een kasteel boven op een berg, met twee torens en een toegangspoort. En in dat kasteel bevond zich de grootste schat: een immense Renaissance-collectie met werk van kunstenaars die in wereldmusea hangen: Correggio, Bernini, Tiepolo, Rafaël, Brueghel…    Het kasteel is inmiddels een hotel, maar de kunstcollectie is verdwenen. Waarom is het kasteel niet meer in de familie? En wat is er met de kunstcollectie gebeurd? Valt er nog iets van terug te vinden? Olga’s zoektocht naar antwoorden blijkt al snel een heus true crime verhaal over internationaal kunstrecht, over duistere belangen, en over de perfide trekjes van de kunsthandel.     Luister naar Zeg Paus, waar is m’n kunst? gemaakt door Olga Majeau en Stef Visjager voor AVROTROS en NPO Luister, werd mede mogelijk gemaakt door het NPO-fonds. Alle zes afleveringen zijn ook te horen bij ons in OVT. Voor meer informatie, foto’s van kunst en kasteel en uitgebreide credits: https://www.avrotros.nl/zegpaus/ [https://www.avrotros.nl/zegpaus/]    Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-30-november-2025  [https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-30-november-2025]

Srefidensi dey: 50 jaar onafhankelijkheid van Suriname

(01:43) Op 25 november is het vijftig jaar geleden dat Suriname onafhankelijk werd. We praten erover met Politicoloog en historicus Carl Haarnack, oud-directeur van het Bijlmerparktheater Ernestine Comvalius en Mercedes de Miranda.     (14:45) De column van John Jansen van Galen.  (31:15) Vaticaanse teruggave: gift of roofkunst? Te gast is roofkunstexpert Jos van Beurden. (41:36) Bart Funnekotter recenseert twee boeken en documentaire:  Zij die gaan sterven - Harry Sidebottom (vert. Maaike Post)  Abd - Justin Marazzi (vert. Brenda Mudde en Maarten van der Werf)  Hitler's DNA. Blueprint of a dictator - Documentaire van Channel 4  (53:08) De Canon van Nederland verdwijnt uit het Openluchtmuseum. Museumdirecteur Amito Haarhuis vertelt meer.  (01:03:31) OVT Doc: De Amerikaantjes. In 1945 worden in Limburg de eerste bevrijdingskinderen geboren. Een deel van hen is duidelijk herkenbaar als ‘Amerikaantjes’ – hun biologische vaders zijn Afro-Amerikaanse soldaten. In het witte katholieke Limburg zijn zij de eerste groep die er opgroeit met een afwijkende huidskleur. En dat was niet gemakkelijk. Laura Stek en Wies Bakker ontmoetten twee van deze kinderen en spraken met schrijfster Mieke Kirkels. Zij schreef het boek: Kinderen van zwarte bevrijders.  Voor de documentaire praten we met NIOD-onderzoeker Kees Ribbens.  We praten na met een van de ‘Amerikaantjes’ Trudy Habets.  Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-23-november-2025  [https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-23-november-2025]

Het Zwanenmeer als Kremlins schrikbeeld en het loswikkelen van Toetanchamon

(01:44) Het loswikkelen van Toetanchamon  (10:48) Een 18-jarige straatmuzikante uit Sint-Petersburg, Diana Loginova, werd deze week voor de derde keer opgepakt. Haar misdaad? Het zingen van nummers van Kremlin-kritische artiesten. Maar het is vooral één nummer dat de Russische autoriteiten niet kunnen verdragen: Swan Lake Cooperative van rapper Noize MC. De verwijzing naar Tsjaikovski’s Zwanenmeer ligt namelijk beladen. In de Sovjettijd stond dit stuk symbool voor politieke verandering. Waarom wekt dit stuk, ruim een eeuw na Tsjaikovski’s dood, angst op in het Kremlin? Rusland-kenner Sjeng Scheijen is te gast en legt het uit.  (23:38) De column van Micha Wertheim.  (27:58) Duitsland en de militaire dienst.  (39:40) Tweede Wereldoorlog-vluchtelingen in het Caribisch gebied weer achter prikkeldraad.  (53:10) Vrouwen in de sumo-ring  (1:01:33) Sanne Frequin tipt twee tentoonstellingen en een historisch boek:  * Bourgondiërs in Limburg - Tentoonstelling Limburgs Museum * Al het moois in de wereld - Patrick Bringley (vert. Annemie de Vries) * Willem de Rooij - Valkenburg - Tentoonstelling Centraal museum Utrecht  (1:12:20) In Wij waren allemaal kweekjes gaat journalist en presentator Nicole Terborg op zoek naar de onvertelde geschiedenis van ‘kweekjes’: kinderen die opgroeien bij andere familieleden of pleegouders. Na haar serie Kweekje, mi kwekipikin (OVT en Prospektor, 2023) ontdekt ze dat haar persoonlijke verhaal een collectieve ervaring blootlegt. In openhartige gesprekken met vijf kweekjes van verschillende generaties ontvouwt zich een gedeeld verleden van zorg, verlies en veerkracht, en een nieuw besef van herkenning en gemeenschap.  Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-16-november-2025  [https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-16-november-2025]

De mislukking van de klimaattop van 1989 en wat aten we in 1514?

(01:47)Al meer dan dertig jaar praten politici over klimaatverandering. De eerste keer was in 1989 in Noordwijk. Er was hoop dat er daar bindende afspraken konden worden gemaakt over het terugdringen van de CO2-uitstoot. Voormalig milieuminister Ed Nijpels vertelt over toen en de lessen die we daaruit kunnen trekken. (12:55) Frank Westerman vertelt over zijn nieuwe boek Hotel De Wereld.  (29:30) In 'Een notabel kookboekje uit 1514' hertaalt diëtist en Neerlandicus Marleen Willebrands het kookboek 'Een notabel boecxken van cokeryen' uit 1514 en heeft ze ook een dertigtal recepten omgeschreven naar de moderne keuken. Hoe smaakte 1514 en was de Nederlandse keuken toen ook al saai en smakeloos?  (39:02) Nadia Bouras tipt drie historische IDFA-films:  Cover-Up - Laura Poitras en Mark Obenhaus  How to Build a Library -  Maia Lekow en Christopher King Mohammed & Paul - Nordin Lasfar (55:32) De column van Abdelkader Benali.  (58:37) In het najaar van 2016 begon een massaal protest in het Standing Rock-reservaat van de inheemse Sioux, in Noord-Dakota in de Verenigde Staten. Gesteund door duizenden activisten van over de hele wereld, protesteerden ze tegen de aanleg van de Dakota Access-oliepijpleiding. Die pijpleiding zou dwars door heilige inheemse grond lopen - en dat is in strijd met een negentiende eeuws verdrag.    De pijpleiding kwam er toch en de activisten van destijds kregen dit jaar nog een flinke trap na: het bedrijf achter de Dakota Pijpleiding heeft Greenpeace aangeklaagd voor hun rol in het protest. Deze week was er een uitspraak in die zaak.  In 2017 maakt programmamaker Laura Stek de documentaire Standing Rock over deze zaak én over de mensen die de strijd tegen de pijpleiding voerden.     We herhalen de documentaire en gaan daarna in gesprek met Daniel Simons, de advocaat van Greenpeace.  https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-doc-standing-rock [https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-doc-standing-rock] Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-9-november-2025   [https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-9-november-2025]